ترجمه مقاله

ابا

لغت‌نامه دهخدا

ابا. [ اَ ] (حرف اضافه ) (مخفف اباک ) با. وا. فا. مع. وَ. همراه ِ. بمعیت ِ :
چرا این مردم دانا و زیرکسار وفرزانه
به تیمار و عذاب اندر، ابا دولت به پیکار است
اگر گل کارد او صد برگ ابا زیتون ز بخت او
برِ زیتون و آن گلبن بحاصل خنجک و خار است .

خسروی .


دُم ّ سگ بینی ابا بتفوز سگ
خشک گشته کش نجنبد ایچ رگ .

رودکی .


نیز ابا نیکوان نماندت جنگ فند
لشکر فریاد نی خواسته نی سودمند.

رودکی .


ابابرق و با جستن صاعقه
ابا غلغل رعد در کوهسار.

رودکی .


سوی شاه هیطال شد ناگهان
ابا لشکر و گنج و چندی مهان .

فردوسی .


هر آنکس که از شهر بغداد بود
ابا نیزه و تیغ پولاد بود.

فردوسی .


نیای من آهنگر کاوه بود
که با فرّ و برز و ابا یاره بود.

فردوسی .


ز قلب سپاه اندر آمد چو کوه
ابا ده هزار آزموده گروه .

فردوسی .


تهمتن سوی شاه بنهاد روی
ابا شادکامی ّ و با رنگ و بوی
ابا زال سام نریمان بهم
بزرگان کابل همه بیش و کم .

فردوسی .


جهاندار بنشست و کاوس کی
دو شاه سرافراز و دو نیک پی
ابا رستم گرد و دستان بهم
همی گفت کاوس هر بیش و کم .

فردوسی .


بیامد کنون چون هزبر ژیان
بکین پدر تنگ بسته میان
ابا نامداران لشکر بهم
چو سام نریمان و گرشاسب جم .

فردوسی .


ز قلب سپه گیو شد پیش صف
خروشان و بر لب برآورده کف
ابا نامداران گودرزیان
کز ایشان بدی راه سود و زیان .

فردوسی .


برِ دختر آمد همی گژدهم
ابا نامداران و گردان بهم .

فردوسی .


یکی تخت زرین بلورینْش پای
نشسته بر او بر، جهان کدخدای
ابا پهلوانان ایران بهم
همی رای زد شاه بر بیش و کم .

فردوسی .


کمر بر میان بسته رستم چو باد
بیامد گرازان ابا کیقباد.

فردوسی .


سوی زادفرخ شدند آن سه مرد
ابا گوهر و زرّ و با کارکرد.

فردوسی .


بدانم که بهرام بسته میان
ابا او یکی گشته ایرانیان .

فردوسی .


ابا جوشن و خودبسته میان
همه تازی اسبان ببرگستوان .

فردوسی .


همی ماند خسرو بشاهنشهی
ابا گنج و دیهیم و تاج مهی .

فردوسی .


هزار وصد و شصت استاد بود
که کردار آن تختشان یاد بود
ابا هر یکی مرد شاگرد سی
ز رومی ّ و بغدادی و پارسی .

فردوسی .


دوصد مرد برنا ز فرمانبران
ابا دسته ٔ نرگس و زعفران
همی پیش بودند تا باد بوی
چو آید ز هرسو رساند، بدوی .

فردوسی .


همی راند [ خسروپرویز ]با تاج و با گوشوار
بزر بافته جامه ٔ شهریار
ابا یاره و طوق و زرین کمر
بهر مهره ای درنشانده گهر.

فردوسی .


چنین گفت پس شاه را خانگی
که چون تو که باشد بفرزانگی
... ابا هدیه و باژ روم آمدیم
بدین نامبردار بوم آمدیم .

فردوسی .


ابا هرکه پیمان کنم بشکنم
پی و بیخ رادی بخاک افکنم .

فردوسی .


زمستان بدی جای او طیسفون
ابا لشکر و موبد رهنمون .

فردوسی .


ابا کودکی چند و چوگان و گوی
به میدان شاه آمد آن نامجوی .

فردوسی .


ابا زاری و ناله و درد و غم
رسیده بزرگان و رستم بهم .

فردوسی .


بگرد جهان چارسالار من
که هستند بر جان نگهدار من
ابا هر یکی زآن ده و دوهزار
از ایرانیانند جنگی سوار.

فردوسی .


جوانیش را خوی بد یار بود
ابا بد همیشه به پیکار بود.

فردوسی .


سپهبد بیامد بمیدان شاه
ابا جوشن و گرز و رومی کلاه .

فردوسی .


روَم خیمه بر طرف هامون زنم
ابادشمنان دست در خون زنم .

فردوسی .


ابا نیزه و تیر و گرز و کمان
برفتند گردان همه شادمان .

فردوسی .


به یک هفته بیمار بود و بمرد
ابا خویشتن نام نیکی ببرد.

فردوسی .


به پیش سپه قارن رزم زن
ابا رای زن سرو شاه یمن .

فردوسی .


ابا رای او بنده را پای نیست
جز او جان ده و چهره آرای نیست .

فردوسی .


بایوان افراسیاب اندرا
ابا ماهروئی ببالین سرا.

فردوسی .


ببندید یکسر میان یلی
ابا گرز و با خنجر کابلی .

فردوسی .


ابا هدیه و سیم و با تخت زر
ز دیبای رومی ّ و رومی گهر.

فردوسی .


بمردار و خونش همی پرورید
ابا بچگانش همی آرمید.

فردوسی .


ز پیش پدر رفت اسفندیار
سوی راه توران ابا گرگسار.

فردوسی .


فرستاده آمد بنزدیک زال
ابا بخت فیروز و فرخنده فال .

فردوسی .


ابا او یک انگشتری بود و بس
که ارز نگینش ندانست کس .

فردوسی .


بشادی به شهر اندرون آمدند
ابا پهلوانی فزون آمدند.

فردوسی .


ز پیش سپهبد برون شد براه
ابا چند تن مر ورا نیکخواه .

فردوسی .


کمر بر میان بست رستم چو باد
بیامد گرازان ابا کیقباد.

فردوسی .


بیاراست یک روز پس شهریار
شد از شهر بیرون ز بهر شکار
ابا او از ایرانیان لشکری
هر آنکس که کِه بود اگر مهتری .

فردوسی .


فرستاده بازآمد از پیش سام
ابا شادمانی ّ و فرخ پیام .

فردوسی .



ابا ویژگان ماند وامق بجنگ
نه روی گریز و نه جای درنگ .

عنصری .


بزرگان ابا اسرت سرفراز
درفش و سپه پیش بردند باز.

اسدی .


|| برابرِ. مقابل ِ. علی :
ابا لشکر نوذر افراسیاب
چو دریای جوشان بد و رود آب .

فردوسی .


ببستم میان یلی بنده وار
ابا جاودان ساختم کارزار.

فردوسی .


که او رسم های پدر درنوشت
ابا موبدان و ردان تند گشت .

فردوسی .


کنون نیست ما را ابا وی درنگ
که کوشیم با وی هم از راه جنگ .

فردوسی .


ابا رستم امروز جنگ آورم
همه نام او زیر ننگ آورم .

فردوسی .


|| ب (به ) :
مرا پویه ٔ پور گم بوده خاست
بدلسوزگی جان همی رفت خواست
ابا داور پاک گفتم براز
که ای چاره ٔ خلق و خود بی نیاز.

فردوسی .


ابا کردیه گفت کز آرزوی
چه خواهی بگو ای زن نیکخوی .

فردوسی .


ابا دیگران مر مرا کار نیست
جز این مر مرا راه گفتار نیست .

فردوسی .


همی گفت آن دیو بدروزگار
بخشم و ستیزه ابا شهریار.

فردوسی .


ز لشکر بشد تا بجای نماز
ابا کردگار جهان گفت راز.

فردوسی .


|| دَر :
کنون این گرامی دو گونه گهر
برآمیخت باید ابا یکدگر.

فردوسی .


یکی لشکری خواهم انگیختن
ابا دیو مردم برآمیختن [ گفتار ضحاک ] .

فردوسی .


|| در حال ِ :
تهمتن سوی شاه بنهاد روی
ابا شادکامی ّ و با رنگ و بوی .

فردوسی .


فرستاده بازآمد از پیش سام
ابا شادمانی ّ و فرخ پیام .

فردوسی .


|| باضافه ٔ. علاوه بر :
ابانغزی ّ و با خوبی ّ رنگش
درآمد سی ّوشش مثقال سنگش .

(ویس و رامین ).


|| صاحب ِ. دارای :
کنارنگ مرد است ماهوی نیز
ابا لشکر و پیل و هرگونه چیز.

فردوسی .


شمس قیس رازی صاحب المعجم گوید: «الف اَبَر و ابا و گوئیا و پنداریا و گفتا همه زیادات ِ بی معنی است و شعراء پاکیزه سخن باید از آن احتراز کنند». لکن الف ابا در پهلوی جزو کلمه بوده است چه اصل آن اباک است و فردوسی تا حافظ کلمه ٔ ابا و اَبَر و گوئیا و گفتا و پنداریا رابسیار بکار برده اند و اگر این شعراء پاکیزه سخن نباشند شاعر پاکیزه سخن در پارسی نیست .
ترجمه مقاله