فخر اصفهان

فخر اصفهان . [ ف َ رِ اِف َ ] (اِخ ) شمس الدین محمدبن سعید. از نثرنویسان قرن هشتم هجری و معروف به شمس فخری است . وی در سال 745 هَ . ق . / 1344 م . کتابی در لغت فارسی موسوم به معیار جمالی نوشت و آن را به نام پادشاه خوش قریحه و محبوب و ناکام فارس یعنی شیخ ابواسحاق اینجو مصدّر کرد. این کتاب شامل چهار قسمت است : قسمت اول در نه فصل درنظم و عروض ، قسمت دوم در پنج فصل در قافیه و انوع مختلف شعر، قسمت سوم در صنایع و مجازات و استعارات ، قسمت چهارم در لغت فارسی و لغات قدیم و نوادر. قسمت چهارم این کتاب که نزد علماء فقه اللغه شأن و منزلتی بیشتر دارد در غازان به سال 1885م . به دست کارل زالمان به طبع رسیده است . تاریخ تألیف کتاب در قطعه ای مرکب از یازده بیت در مدح شیخ ابواسحاق ذکر شده است . (از سعدی تا جامی تألیف برون ترجمه ٔ حکمت ص 382). لغاتی که در قسمت چهارم معیار جمالی آمده به ترتیب حرف آخر مرتب است و سایر حروف در ترتیب کتاب در نظر گرفته نشده است . در دنبال هرچند واژه ای که شرح داده شده برسبیل مثال قصیده ای از خود در مدح ممدوح آورده است که کلمات را در آن گنجانده و در بسیاری از موارد اشعار وی عاری از معانی پخته و استوار است و از این نظر اعتباری بدان نیست . مأخذ بخش لغات معیار جمالی به تحقیق فرهنگ اسدی طوسی است . تازه ترین چاپ این کتاب به کوشش صادق کیا استاد دانشگاه تهران انجام شده و قسمت طبعشده فقط شامل بخش چهارم است . رجوع به معیار جمالی و مقدمه ٔ کیا شود.