فرسوده
لغت‌نامه دهخدا
فرسوده . [ ف َ دَ / دِ ] (ن مف / نف ) اسم مفعول از فرسودن . (از حاشیه ٔ برهان چ معین ). به غایت کهنه و ازهم ریخته و پایمال گردیده و افسرده شده . (برهان ). پوسیده . کهنه : گفتند یا موسی ما را جامه باید. خدای عزوجل بر تنهای ایشان جامه نگاه داشت ، فرسوده و دریده نشد. (ترجمه ٔ تاریخ طبری ).
روان راست نو حله ای از بهشت
که هرگز نه فرسوده گردد نه زشت .
جز بیخردی کجا گزیند
فرسوده گلیم بر ستبرق .
نقش فرسوده ٔ فلاطون را
بر طراز بهین حلل منهید.
|| سوده . ساییده . در اثر سایش خسته شده :
سران را سر از ترک فرسوده بود
به خون دست با تیغ، آلوده بود.
|| سالخورده و پیر. (یادداشت به خط مؤلف ) :
ز بهر زن و زاده و دوده را
بپیچد روان مرد فرسوده را.
|| تباه . نابود. محوشده یا محوشونده :
فرسوده دان مزاج جهان را به ناخوشی
آلوده دان دهان مشعبد به گندنا.
ای به ازل بوده و نابوده ما
وی به ابد مانده وفرسوده ما.
- فرسوده ٔ رزم ؛ آنکه در جنگ و کارزار پیر شده باشد. جنگ دیده . کاردیده . با فک اضافه نیز به کار رود :
یکی سرکشی بود نامش گرزم
گوی نامبردار و فرسوده رزم .
- فرسوده ٔ روزگار ؛ تجربه کار زمانه . (آنندراج از فرهنگ بوستان ). روزگاردیده :
ز من پرس فرسوده ٔ روزگار.
- فرسوده سوار ؛ سوار سالخورده . مرد جنگ دیده . فرسوده رزم :
همه گردان و سالاران و شاهان
هنرمندان و فرسوده سواران .
- فرسوده شدن ؛ از میان رفتن . فرسودن :
تا کی کند او خوارم تا کی زند او شنگم
فرسوده شوم آخر گر آهن و گر سنگم .
- فرسوده کردن ؛ فرسودن و از میان بردن :
تو شان زیر زمین فرسوده کردی
زمین داده مر ایشان را زغارا.
- فرسوده گشتن ؛ کهنه شدن . پوسیده شدن :
تنت چو پیرهنی بود جانت را و اکنون
همه گسسته و فرسوده گشت تارش و پود.
در مسکنی که هیچ نفرساید
فرسوده گشت هیکل مسکینم .
بریخت چنگش و فرسوده گشت دندانش
چو تیز کرد بر او مرگ چنگ و دندان را.
روان راست نو حله ای از بهشت
که هرگز نه فرسوده گردد نه زشت .
اسدی .
جز بیخردی کجا گزیند
فرسوده گلیم بر ستبرق .
ناصرخسرو.
نقش فرسوده ٔ فلاطون را
بر طراز بهین حلل منهید.
خاقانی .
|| سوده . ساییده . در اثر سایش خسته شده :
سران را سر از ترک فرسوده بود
به خون دست با تیغ، آلوده بود.
فردوسی .
|| سالخورده و پیر. (یادداشت به خط مؤلف ) :
ز بهر زن و زاده و دوده را
بپیچد روان مرد فرسوده را.
فردوسی .
|| تباه . نابود. محوشده یا محوشونده :
فرسوده دان مزاج جهان را به ناخوشی
آلوده دان دهان مشعبد به گندنا.
خاقانی .
ای به ازل بوده و نابوده ما
وی به ابد مانده وفرسوده ما.
نظامی .
- فرسوده ٔ رزم ؛ آنکه در جنگ و کارزار پیر شده باشد. جنگ دیده . کاردیده . با فک اضافه نیز به کار رود :
یکی سرکشی بود نامش گرزم
گوی نامبردار و فرسوده رزم .
فردوسی .
- فرسوده ٔ روزگار ؛ تجربه کار زمانه . (آنندراج از فرهنگ بوستان ). روزگاردیده :
ز من پرس فرسوده ٔ روزگار.
سعدی .
- فرسوده سوار ؛ سوار سالخورده . مرد جنگ دیده . فرسوده رزم :
همه گردان و سالاران و شاهان
هنرمندان و فرسوده سواران .
فخرالدین اسعد.
- فرسوده شدن ؛ از میان رفتن . فرسودن :
تا کی کند او خوارم تا کی زند او شنگم
فرسوده شوم آخر گر آهن و گر سنگم .
بوشکور.
- فرسوده کردن ؛ فرسودن و از میان بردن :
تو شان زیر زمین فرسوده کردی
زمین داده مر ایشان را زغارا.
رودکی .
- فرسوده گشتن ؛ کهنه شدن . پوسیده شدن :
تنت چو پیرهنی بود جانت را و اکنون
همه گسسته و فرسوده گشت تارش و پود.
ناصرخسرو.
در مسکنی که هیچ نفرساید
فرسوده گشت هیکل مسکینم .
ناصرخسرو.
بریخت چنگش و فرسوده گشت دندانش
چو تیز کرد بر او مرگ چنگ و دندان را.
ناصرخسرو.
