پیس
لغت‌نامه دهخدا
پیس . (اِ) پیست . پیسی . (زمخشری ). لکها که بربدن افتد. برص . (خلاص ). علتی که آنرا بعربی برص خوانند. (برهان ). برصاء. ابرص . (بحر الجواهر) (تاج المصادر). بیاض یظهر فی ظاهرالبدن و یغور و یکون فی سایرالاعضاء حتی یصیرلون البدن کله ابیض و یقال لهذاالنوع المنتشر. (بحر الجواهر ذیل برص ). || (ص ) مبروص ؛ یعنی کسی که بر اندامش داغهای سپید پیدا شده باشد. (غیاث ) :
تو بر نصیحت آن پیس جاهل پیشین
شدستی از شرف مردمی بسوی پسی .
در ملک تو بسنده نکردند بندگی
نمرود پشه خورده و فرعون پیس لنگ .
از بار هجو من خر خمخانه گشت لنگ
آن همچو شیر گنده دهان ، پیس چون پلنگ .
ماخولیا گرفته و مصروع و گنده مغز
زرداب خورده چون عسلی پیس چون زنار.
چه قدر آورد بنده ٔ حوردیس
که زیر قبا دارداندام پیس .
|| پیس مرد. بد مرد. (آنندراج ) : و بسیار خلق پیش او گرد شدند چیزی لنگان و چیزی پیسان . (دیاتسارون ص 124).
ای آنکه صفات تو بود تابع ذات
بر پیسی ذات تو گواه است صفات
فرمود نبی که آل من نبود پیس
ای سید پیس بر محمد صلوات .
|| ابلق و دورنگ . خالدار و دورنگ و سیاه و سفید که ابلق و ابلک باشد. (آنندراج ). خلنگ . پیسه : گاو پیس ؛ که نشان سفید دارد :
اینهمه سرها مثال گاو پیس
دوک نطق اندر ملل باریک ریس .
|| سفید که نقیض سیاه باشد. || کنایه از مردم خسیس و رذل .(برهان ). || (اِ) خرمای ابوجهل و آن نباتی است که از پوست آن رسن تابند. پیش .
تو بر نصیحت آن پیس جاهل پیشین
شدستی از شرف مردمی بسوی پسی .
ناصرخسرو.
در ملک تو بسنده نکردند بندگی
نمرود پشه خورده و فرعون پیس لنگ .
سوزنی .
از بار هجو من خر خمخانه گشت لنگ
آن همچو شیر گنده دهان ، پیس چون پلنگ .
سوزنی .
ماخولیا گرفته و مصروع و گنده مغز
زرداب خورده چون عسلی پیس چون زنار.
سوزنی .
چه قدر آورد بنده ٔ حوردیس
که زیر قبا دارداندام پیس .
سعدی .
|| پیس مرد. بد مرد. (آنندراج ) : و بسیار خلق پیش او گرد شدند چیزی لنگان و چیزی پیسان . (دیاتسارون ص 124).
ای آنکه صفات تو بود تابع ذات
بر پیسی ذات تو گواه است صفات
فرمود نبی که آل من نبود پیس
ای سید پیس بر محمد صلوات .
باقر کاشی (آنندراج ).
|| ابلق و دورنگ . خالدار و دورنگ و سیاه و سفید که ابلق و ابلک باشد. (آنندراج ). خلنگ . پیسه : گاو پیس ؛ که نشان سفید دارد :
اینهمه سرها مثال گاو پیس
دوک نطق اندر ملل باریک ریس .
مولوی .
|| سفید که نقیض سیاه باشد. || کنایه از مردم خسیس و رذل .(برهان ). || (اِ) خرمای ابوجهل و آن نباتی است که از پوست آن رسن تابند. پیش .
