ابن راوندی

ابن راوندی . [ اِ ن ُ وَ ] (اِخ ) ابوالحسین احمدبن یحیی بن اسحاق . وفات 245 هَ .ق . اصلاً ایرانی از مردم راوند میان اصفهان و کاشان . از متکلمین زمان خویش . او اقوال وعقایدی مخصوص بخود داشته که متکلمین نقل کنند و صد و اند کتاب دارد و از آنجمله است : کتاب التاج . کتاب الزمرد. کتاب خلق القرآن . کتاب القصب . کتاب فضیحةالمعتزله . فوت او بسن چهل سالگی در بغداد بوده . (از ابن خلکان ). و ابن الندیم از قول ابوالقاسم بلخی از کتاب محاسن خراسان نقل کند که نام ابن راوندی ابوالحسین احمدبن یحیی بن محمدبن اسحاق راوندی است از اهل مروالروذ . در زمان خویش هیچکس از اقران حاذقتر و داناتر از او بمسائل کلامی نبود. او در اول امر مردی خوش سیرت و نیکومذهب و باآزرم بود و بجهاتی که پیش آمد از جمله ٔ آن صفات بگشت چنانکه بیشتر کتب او کفریات است که به نام ابوعیسی بن لاوی یهودی اهوازی کرده و به آخر هم در خانه ٔ او بمرده است و از کتب ملعونه ٔ اوست کتابی که در ابطال رسالت و احتجاج برانبیا کرده است و سپس خود کتابی در نقض این کتاب نوشته و خیاط نیز نقضی بر این کتاب دارد. کتاب نعت الحکمة صفة القدیم تعالی و وجل اسمه فی تکلیف خلقه امره و نهیه [ کذا ] و بر این کتاب نیز خیاط را نقضی است .و کتابی که در آن بر نظم قرآن طعن کند و بر آن کتاب خود او و نیز خیاط و ابوعلی جبائی رد نوشته اند. کتاب القضیب الذهب و در آنجا گوید که علم خدای تعالی به اشیاء محدث است و ذات او تعالی تا علم برای خویش خلق نکرد عالم نبود و ابوالحسین خیاط را بر این کتاب نقضی است . کتاب الفرند در طعن بر رسول صلوات اﷲعلیه وآله وباز خیاط این کتاب را نقض کرده است . و کتاب المرجان در اختلاف اهل اسلام و خود ابن راوندی را بر این کتاب ردی است . و او را کتب صالحه نیز بوده است از قبیل : کتاب الاسماء و الاحکام . کتاب الابتداء و الاعاده . کتاب الامامه فیه [ کذا ] . کتاب خلق القرآن . کتاب البقاء و الفناء لا شی ٔ الا موجود و غیرها - انتهی . و هم ابن الندیم گوید ابوسهل اسماعیل بن نوبخت نوبختی را کتابی است به نام کتاب نقض اجتهاد الرأی علی ابن الروندی [ کذا] و او را کتابی بوده است به نام البصیره در رد اسلام که خود نیز بر آن جوابی نوشته است . و کتاب التاج او بحثی است در قِدَم عالم و ابوسهل اسماعیل بن علی بن نوبخت نوبختی را کتابی است به نام کتاب نقض التاج علی الروندی و یعرف بکتب السبک . و باز ابن الندیم کتابی به نام عبث الحکمه از ابن روندی نام می برد و میگوید ابوسهل مذکور را بر آن نیز نقضی است . و کتاب الزمرد یا الزمردة در انکار نبوات است . و نیز کتابی بنام الدامغکه بر رد قرآن نوشته است . و دو قطعه ٔ ذیل از اوست :
الیس عجیباً بأن ّ امرء
لطیف الخصام دقیق الکلم
یموت و ماحصّلت نفسه
سوی علمه انه ماعلم .

#

سبحان من وضع الاشیاء موضعها
و فرّق العزّ و الاذلال تفریقا
کم عاقل عاقل اعیت مذاهبه
و جاهل جاهل تلقاه مرزوقا
هذا الذی ترک الافکار حائرة
و صَیَّرَ العالم النحریر زندیقا.
گویند او هنگام مرگ از عقاید باطله ٔ خویش بازگشت و توبه کرد.