ابن عوام

ابن عوام . [ اِ ن ُ ع َوْ وا ] (اِخ )ابوزکریا یحیی بن محمدبن احمدبن عوام اشبیلی . او در آخر مائه ٔ ششم هجری باشبیلیه میزیست . از احوال وی اطلاع بسیاری در دست نیست فقط معلوم است کتابی در کشاورزی موسوم به کتاب الفلاحه در 34 فصل داشته است ، سی فصل آن در کشت و زرع و چهار فصل در تربیت حیوانات اهلی وبیطره . این کتاب از حیث سعه بزرگترین کتابی است که در این فن از قدما بجای مانده است و حاوی فنون کشاورزی عالیه ٔ اسپانیای عربی و شامل علوم فلاحت لاطینی و اغریقی و کلدانی و عربی است و یکی از موسوعات فن است ، مشتمل بر قسمت عملی و نظری این دانش و چنانکه خود گوید گذشته از فائده ها که از کتب پیشینیان برده تجارب خویش نیز بر آن افزوده است ، و این کتاب بر دو بخش است ، بخش اول در طباع اراضی و رشوه و کوت و میاه و باغ ها و درختان و اثمار و طریقه ٔ نگاهداشت و حفظ میوه ها و جز آن ، و بخش دوم در کشت و انتخاب تخم ها و فصول کشت بذور و حبوب و بُقول و احرارالبقول و گیاهان عطری و صناعی و حصاد و ساختمان های فلاحی و تربیت احشام و طیور اهلی و در آخر این جزء مبحثی است در بیطره . ابن خلدون در مقدمه گفته است : هذه الصناعة [ ای الفلاحة ] من فروع الطبیعیات و هی النظر فی النبات من حیث تنمیته و نشؤه بالسقی و العلاج و تعهده بمثل ذلک و کان للمتقدمین بها عنایة کثیرة و کان النظر فیها عندهم عاماً فی النبات من جهة غرسه و تنمیته و من جهة خواصه و روحانیته و مشاکلتها لروحانیات الکواکب و الهیاکل المستعمل ذلک کله فی باب السحر فعظمت عنایتهم به لأجل ذلک و ترجم من کتب الیونانیین کتاب الفلاحة النبطیة منسوبة لعلماء النبط مشتملة من ذلک علی علم کبیر و لما نظر اهل الملة [ ای الملة الاسلامیة ] فیما اشتمل علیه هذا الکتاب و کان باب السحر مسدوداً و النظر فیه محظوراً [ یعنی عندالمسلمین ] فاقتصروا منه علی الکلام فی النبات من جهة غرسه و علاجه و ما یعرض له فی ذلک و حذفوا الکلام فی الفن الاَّخر منه جملة. و اختصر ابن العوام کتاب الفلاحة النبطیة علی هذا المنهاج و بقی الفن الاَّخر منه مغفلاً نقل منه مسلمة فی کتبه السحریة امهات من مسائله کما نذکره عندالکلام علی السحر ان شأاﷲ تعالی و کتب المتأخرین فی الفلاحة کثیرة و لایعدون فیها الکلام فی الغراس والعلاج و حفظ النبات من جوائحه و عوایقه و مایعرض فی ذلک کله و هی موجودة - انتهی . ابن عوام در چند موضع این کتاب گوید: با مراعات شرایطی چند در آبیاری میتوان رنگ و خواص نباتات را تغییر داد. نیز در امر پیوند طریقه های نوین دارد. این کتاب به زبان فرانسه ترجمه و چاپ شده و نیز با متن عربی و ترجمه ٔ انگلیسی در 1216 هَ .ق . به طبع رسیده است .