ابن مقلة

ابن مقلة. [ اِ ن ُ م ُ ل َ ] (اِخ ) ابوعلی محمدبن علی بن حسین بن مقله . مولد او در سال 272 هَ . ق . به بغداد. او به بادی امر در بعض دواوین خدمت میکرد و راتبه ٔوی شش دینار بود در ماه . و هم عامل خراج بخشی از فارس بود و سپس بخدمت ابی الحسن بن الفرات پیوست و ابوالحسن او را برکشید تا حال او عظیم نیکو شد و مالی بسیار اندوخت . و با این همه عاقبت وحشت و کدورتی میان او و ابن فرات پدید شد و ابن مقله احسان او کفران کرد و در جمله ٔ دشمنان وی درآمد تا آنگاه که ابن فرات عزل و دستگیر گشت و چون بار دیگر ابن فرات منصب وزارت یافت ابن مقله را بگرفت و بصدهزار دینار مصادره کرد. در سال 316 مقتدر خلیفه ابن مقله را به وزارت برگزید و تا 318 در این مقام ببود آنگاه معزول و محبوس گردید و پس از تطورات و تحولاتی چند به وزارت راضی خلیفه منصوب گشت و دشمنان او نزد خلیفه سعایتها کردند تا خلیفه دست راست او را بریدن فرمود و مدتی دست بریده به زندان بماند و خلیفه همان روز از کرده پشیمان شد و ثابت را امر داد تا بزندان شود و موضع بریدگی علاج کند و ثابت جراحت را معالجه کرد و او به ثابت گفت دستی را که خدمت سه خلیفه کرد و دو بار تمام قرآن بنوشت چون دست دزدان ببریدند و به بیت ذیل تمثل جست :
اذا ما مات بعضک فابک بعضا
فبعض الشی ٔمن بعض قریب .
و گویند بزندان قلم بر ساعد راست استوار کرده مینوشت و از عجایب آنکه از محبس با خلیفه مکاتبه میکرد و نیز منصب وزارت میخواست و میگفت قطع ید مانع تکفل این مقام نیست و از جمله اشعار او در حنین بر دست بریده بیت ذیل است :
لیس بعدالیمین لذة عیش
یا حیاتی بانت یمینی فبینی .
و محمدبن یاقوت و ابن رائق دو دشمن قوی او بودند که نکبات او را سبب شدند. ابن مقله مخترع خط ثلث و توقیع و نسخ و ریحان و رقاع و محقق است و ابن بواب در خط متابعت او کرده است . ابن مقله چون مثل اعلی و صنم عقلی خوشنویسی و حسن خط است چنانکه شاعری عرب خط او را با فصاحت سحبان و حکمت لقمان و زهد ابن ادهم ردیف آورده و شعرای فارسی نیز بحسن خط او مثل زدند :
کاش ابن مقله بودی در حیات
تا بمالیدی خطش بر مقلتین .

سعدی .

مردم چشم ابن مقلة وقت
بنده ٔ آن خط چو عنبر شد.

کمال اسماعیل .

چنان خطی که اگر ابن مقله زنده شود
تراشه ٔ قلم او بمقله بردارد.
وفات او بزندان در سال 328 هَ . ق . بوده است .