ابوالفضائل

ابوالفضائل . [ اَ بُل ْ ف َ ءِ ] (اِخ ) حسن بن محمدبن حسن بن حیدربن علی صغانی (چغانی ) لغوی . و چون در کتب لغت صاغانی مطلق گویند مراد همین حسن بن محمد است . مولد او بشهر لاهور در 577 هَ . ق . بود. وی برای کسب علوم از موطن خویش بغزنه و سپس در 615 به بغداد شد و پس از تکمیل علوم ادب به هندوستان نزد صاحب هند رفت و آنگاه عزیمت زیارت خانه کرد و از آنجا به یمن و سپس به بغداد بازگشت و پس از چندی بهند مراجعت کرد و کرت دیگر به بغداد آمدو از نظام الدین مرغینانی استماع حدیث کرد. او یکی از مشایخ اجازه ٔ سید احمدبن طاوس است . وفات او به سال 650 هَ . ق . بود. او راست : کتاب مجمعالبحرین در لغت و کتاب التکملة علی الصحاح و کتاب العباب و او مجمعالبحرین و عباب را به نام وزیر مؤیدالدین محمدبن علقمی کرده است و کتاب عباب تا کلمه ٔ «بکم » ختم شده و ناتمام مانده است و یکی از شعرا در این معنی گوید:
ان الصغانی الذی
حاز العلوم و الحکم
کان قصاری امره
ان انتهی الی بکم .
و نیز از کتب اوست : النوادرفی اللغات . توشیح الدریدیه . التراکیب . کتاب افعال . کتاب فعلان . کتاب الاضداد. کتاب الاسماء. کتاب العادات . کتاب الاسد. کتاب الذئب . کتاب مشارق الانوار فی الحدیث . کتاب شرح البخاری . کتاب در السحابة فی وفیات الصحابة. کتاب العروض . شرح ابیات المفصل . کتاب نقة الصدیان .