ابوکالنجار
لغت‌نامه دهخدا
ابوکالنجار. [ اَ ل ِ ] (اِخ ) چند تن از سلاطین دیالمه و یکی از امراء گرگان (آل زیار) کنیت گونه ای داشته اند که آن در کتب گاهی بصورت ابوکالنجار و گاهی ابوکالنجر و گاهی ابوکالیجار آمده است . ابوریحان در آثارالباقیه (چ زاخائو ص 133) در جدول ملوک دیالمه دوبار این کلمه را بصورت ابوکالنجر آورده است :
1) ابوکالنجربن فناخسره فخرالدوله و فلک الامة. 2) ابوکالنجر مرزبان بن فناخسره صمصام الدوله و شمس المله . و صاحب مجالس المؤمنین در ذکر ملوک دیالمه ج 6 از مجلس هشتم ترجمه ٔ امیر [ ابو ] کالنجار نوشیروان بن منوچهر ملقب بشرف المعالی و در ج 7 ابومنصور فولادستان بن ابوکالنجار و خسروفیروزبن ابوکالنجار ملک الرحیم ، ابوکالنجار آورده است . مؤلف حبیب السیر چ تهران در ج 1 ص 351 ترجمه ٔ حال صمصام الدوله ابوکالنجار مرزبان بن عضدالدوله و در ص 353ترجمه ٔ ابوکالنجار مرزبان بن سلطان الدوله عزالملوک وعماد دین اﷲ و در ص 355 امیر باکالنجاربن منوچهربن قابوس نیز ابوکالنجار آورده است . معاصرین ما این کلمه را ((ابوکالیجار)) ضبط میکنند. رجوع به طبقات سلاطین اسلام ص 126 و 127 شود. و صاحب انجمن آرا در کلمه ٔ ((کالجار)) گوید: با جیم بالف کشیده بلغت گیلان و دیلمان بر وزن و معنی کارزار است چه لام با راء بدل شود و جیم با زاء تبدیل یابد و کارزار معلوم است که جنگ گاه است و مزرعه ای که در آن شلتوک کارند نیز گفته اند و در کالنجار مفصلتر خواهد آمد. و هم او در ذیل ((کالنجار)) آورده : بر وزن دولتیار نام چند نفر از ملکزادگان آل بویه و ملوک دیلم بوده و آنانرا باکالنجار نیزمی خوانده اند: یکی مرزبان پسر عضدالدوله ٔ دیلمی و دوسه تن دیگر از آل بویه و کاکویه و آل قابوس بوده اندو در فرهنگ جهانگیری کالنجار را بمعنی کارزار نوشته و گفته زبان گیلانی است از اینقرار ابوکالنجار یا اباکالنجار کنیتی است عربانه یعنی ابوالحرب . و بوحرب نام ، در میان آنها در صنف امرا بوده (؟) و دیگر کالنجار بمعنی برنج زار که شلتوک زار نیز گویند آمده و بعبارت و اصطلاح اهل گیل و تبرستان بمعنی صاحب ملک و زمین و زراعت خواهد بود -انتهی . مؤید قول هدایت آن است که هنوز در لهجه ٔ گیلکی ((بجار)) مخفف بج جار بمعنی برنج زار است و دیگر آنکه شالی (صورتی از کالی ) در فرهنگها بمعنی شلتوک که برنج از پوست برنیامده باشد، آمده و هم اکنون شالی و شالی زار در گیلان متداول است و همچنین گالی (در لغت گالی پوش ) ساقه های خشک شده ٔ برنج را گویند که با آن بام خانه های روستائی را پوشند و کلنجار رفتن با... در فارسی عامیانه ، بمعنی مروسیدن با، ور رفتن با و مزاوله و معالجه است ، با قوّت و سختی . رجوع به کلنجار رفتن شود. یوستی در ((کتاب الاسماء ایرانی )) کالنجار را از اصل کالجار گیلی و کاریچار پهلوی و کارزار فارسی و کالینجارای ِ سانسکریت بمعنی جنگ و حرب گرفته است . و کلمان هوآر، در دائرةالمعارف اسلام ذیل کلمه ٔ کالیجار قول یوستی را تأیید کرده است .
1) ابوکالنجربن فناخسره فخرالدوله و فلک الامة. 2) ابوکالنجر مرزبان بن فناخسره صمصام الدوله و شمس المله . و صاحب مجالس المؤمنین در ذکر ملوک دیالمه ج 6 از مجلس هشتم ترجمه ٔ امیر [ ابو ] کالنجار نوشیروان بن منوچهر ملقب بشرف المعالی و در ج 7 ابومنصور فولادستان بن ابوکالنجار و خسروفیروزبن ابوکالنجار ملک الرحیم ، ابوکالنجار آورده است . مؤلف حبیب السیر چ تهران در ج 1 ص 351 ترجمه ٔ حال صمصام الدوله ابوکالنجار مرزبان بن عضدالدوله و در ص 353ترجمه ٔ ابوکالنجار مرزبان بن سلطان الدوله عزالملوک وعماد دین اﷲ و در ص 355 امیر باکالنجاربن منوچهربن قابوس نیز ابوکالنجار آورده است . معاصرین ما این کلمه را ((ابوکالیجار)) ضبط میکنند. رجوع به طبقات سلاطین اسلام ص 126 و 127 شود. و صاحب انجمن آرا در کلمه ٔ ((کالجار)) گوید: با جیم بالف کشیده بلغت گیلان و دیلمان بر وزن و معنی کارزار است چه لام با راء بدل شود و جیم با زاء تبدیل یابد و کارزار معلوم است که جنگ گاه است و مزرعه ای که در آن شلتوک کارند نیز گفته اند و در کالنجار مفصلتر خواهد آمد. و هم او در ذیل ((کالنجار)) آورده : بر وزن دولتیار نام چند نفر از ملکزادگان آل بویه و ملوک دیلم بوده و آنانرا باکالنجار نیزمی خوانده اند: یکی مرزبان پسر عضدالدوله ٔ دیلمی و دوسه تن دیگر از آل بویه و کاکویه و آل قابوس بوده اندو در فرهنگ جهانگیری کالنجار را بمعنی کارزار نوشته و گفته زبان گیلانی است از اینقرار ابوکالنجار یا اباکالنجار کنیتی است عربانه یعنی ابوالحرب . و بوحرب نام ، در میان آنها در صنف امرا بوده (؟) و دیگر کالنجار بمعنی برنج زار که شلتوک زار نیز گویند آمده و بعبارت و اصطلاح اهل گیل و تبرستان بمعنی صاحب ملک و زمین و زراعت خواهد بود -انتهی . مؤید قول هدایت آن است که هنوز در لهجه ٔ گیلکی ((بجار)) مخفف بج جار بمعنی برنج زار است و دیگر آنکه شالی (صورتی از کالی ) در فرهنگها بمعنی شلتوک که برنج از پوست برنیامده باشد، آمده و هم اکنون شالی و شالی زار در گیلان متداول است و همچنین گالی (در لغت گالی پوش ) ساقه های خشک شده ٔ برنج را گویند که با آن بام خانه های روستائی را پوشند و کلنجار رفتن با... در فارسی عامیانه ، بمعنی مروسیدن با، ور رفتن با و مزاوله و معالجه است ، با قوّت و سختی . رجوع به کلنجار رفتن شود. یوستی در ((کتاب الاسماء ایرانی )) کالنجار را از اصل کالجار گیلی و کاریچار پهلوی و کارزار فارسی و کالینجارای ِ سانسکریت بمعنی جنگ و حرب گرفته است . و کلمان هوآر، در دائرةالمعارف اسلام ذیل کلمه ٔ کالیجار قول یوستی را تأیید کرده است .
