ادات تشبیه
لغت‌نامه دهخدا
ادات تشبیه . [ اَ ت ِ ت َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) کلمه ایست ماننده کردن چیزی را بچیزی و صاحب غیاث اللغات گوید: لفظی که بر تشبیه دلالت کند چنانکه در فارسی لفظ چون و چو و مانند آن - انتهی . و آن درلغت عرب «کاف » و «کاءَن َّ» و «مثل » و «شبه » و امثال اینهاست و در فارسی لفظ «چون » و «مانند» و «بسان » و «گوئی » و «ون » و «وان » و «گوئیا» و امثال اینهاست .
تشبیه به اعتبار ادوات بردو قسم است : مرسل و مؤکد. مرسل آنست که در آن ذکر شود چنانکه در امثله ٔ سابقه و چنانکه در شعر خاقانی :
بربط چو عذرا مریمی آبستنی دارد همی
وز درد زادن هر دمی در ناله ٔ زار آمده .
مؤکد آنست که ادات در آن حذف شود و این بر دو قسم است : یکی آنکه ادات تشبیه را حذف کنند و تصرفی دیگر در آن نکنند چنانکه در شعر خاقانی :
می آفتاب زرفشان جام بلورش آسمان
مشرق کف ساقیش دان مغرب لب یار آمده .
دیگر آنکه ادات را حذف نموده و مشبه به را بمشبه اضافه نمایند. (هنجار گفتار تألیف تقوی ص 165 و 166).
ادات تشبیه مستعمل در فارسی از این قرار است : آسا، بسان ، بش ، بکردار، پش ، چنان ، چو، چون ، چونان ، دس ، دیس ، دیسه ، سا، سار، سان ، صفت ، فش ، کردار، گفتی ، گوئی ، گوئیا، گون ، گونه ، مان ، مانا، مانند، مانه ، مثل ، وار، وان ، وش ، ون ، وند، همانند، همچنان ، همچون ، همچونان .
تشبیه به اعتبار ادوات بردو قسم است : مرسل و مؤکد. مرسل آنست که در آن ذکر شود چنانکه در امثله ٔ سابقه و چنانکه در شعر خاقانی :
بربط چو عذرا مریمی آبستنی دارد همی
وز درد زادن هر دمی در ناله ٔ زار آمده .
مؤکد آنست که ادات در آن حذف شود و این بر دو قسم است : یکی آنکه ادات تشبیه را حذف کنند و تصرفی دیگر در آن نکنند چنانکه در شعر خاقانی :
می آفتاب زرفشان جام بلورش آسمان
مشرق کف ساقیش دان مغرب لب یار آمده .
دیگر آنکه ادات را حذف نموده و مشبه به را بمشبه اضافه نمایند. (هنجار گفتار تألیف تقوی ص 165 و 166).
ادات تشبیه مستعمل در فارسی از این قرار است : آسا، بسان ، بش ، بکردار، پش ، چنان ، چو، چون ، چونان ، دس ، دیس ، دیسه ، سا، سار، سان ، صفت ، فش ، کردار، گفتی ، گوئی ، گوئیا، گون ، گونه ، مان ، مانا، مانند، مانه ، مثل ، وار، وان ، وش ، ون ، وند، همانند، همچنان ، همچون ، همچونان .
