ترجمه مقاله

ادریسی

لغت‌نامه دهخدا

ادریسی . [ اِ ] (اِخ ) ابوعبداﷲ محمدبن محمد. یکی از مشاهیر علمای اسلام ، از نسل حکام اندلس که به اَدارِسه مشهور بودند. وی بنام شریف ادریسی مشتهر است . مولد او در 493 هَ . ق . بسته بود و در قرطبه بتحصیل علوم خاصه جغرافیا و هیأت و نجوم و طب و فلسفه پرداخت و در همه ٔ این فنون کسب اشتهار کرد و اندلس و مغرب و اناطولی و مصر و بعضی اقطار دیگر را سیاحت کرد و نیز قسطنطنیه و فرانسه و انگلستان و بعض جهات دیگر اروپا را بدید و حکمران صقلیه موسوم به رجار (یعنی روژر. ریشارد) دوم او را دعوت کرد و بدانجا شد و کره ٔ جغرافیائی بزرگ از سیم برای او بساخت و نیز کتابی در عمل جغرافیا بنام نزهةالمشتاق فی اختراق الاَّفاق تصنیف کرد، و آن کره ٔ جغرافیائی امروزه در دست نیست ولی از کتاب نزهةالمشتاق نسخ متعدده موجود است و اختصاری از آن در 1593 م . در روم طبع و بزبان لاطینی نیزترجمه شده است و در 1836م . فرانسویان آنرا بزبان خود نقل کرده اند. کتاب او از نباتات هر مملکت نیز بحث کرده است و هیچیک از نسخ موجوده مکمل نیست و بیش و کم در اختصار آن کوشیده اند و چنان مینماید که همه ٔ آن نسخ اختصارهای مختلف این کتابست . شریف ادریسی در 576 هَ . ق . در صقلیه وفات کرد. (قاموس الاعلام ترکی ).
مؤلف معجم المطبوعات آرد: ابوعبداﷲ محمدبن محمدبن عبداﷲبن ادریس (الشریف الادریسی ) الصقلی . از سلاله ٔ علویین متولد بسال 493هَ . ق . و متوفی بسال 560 هَ . ق . وی همان کس است که برای ریشارد پادشاه صقلیه بسال 1153 م . نخستین کره ٔجغرافیائی زمین را که تاریخ بیاد دارد، بساخت . و درآن جمیع نواحی زمین را که بزمان او شناخته بود مشروحاً رسم کرد و نیز برای او در شهر بالرما از اعمال صقلیه کتاب نزهةالمشتاق راکه بنام جغرافیةالادریسی شهرت دارد تألیف کرد. مولداو بستا بود و جد او پس از خلع از حکومت بدانجا شد و ادریسی در کودکی بقرطبه ٔ اندلس رفت و هم بدانجا علوم وقت فراگرفت و آنگاه بسیاحت آن نواحی و شمال افریقا و آسیای صغیر پرداخت و ریشارد دوم پادشاه صقلیه او را بدیوان خویش خواند و ادریسی بسیاری از کتب جغرافیین قدیم و سیاحان معاصر را جمع کرد و کره ای از سیم بساخت و خطوط شهرها را رسم کرد و در مقاله ٔ جغرافیائی خود که مشتمل بر اقالیم سبعه و هفتاد شهر است شرح آنها بازگفته و حاصل هر شهر و مصنوعات و حکومت و آداب سکنه ٔ آن را بیان کرده است . (تاریخ سوریه تألیف مطران یوسف الدبس ). ریشارد در اکرام او مبالغه کرد چندانکه هر گاه ادریسی بر او داخل میشد تا پیش در به استقبال او میشد و سپس ویرا بجانب خویش بر سریر ملک می نشاند. او راست : نزهةالمشتاق فی اختراق الاَّفاق که آنرا برای ریشارد ثانی صاحب صقلیه کرده است قسمی از آن در صفت مغرب و ارض سودان و مصر و اندلس است این کتاب با مقدمه و ترجمه و فهرست اسماء و شرح کلمات اصطلاحی موجود در آن بزبان فرانسه بهمت استاد دوزی و استاد دخویه بنام «صفة مغرب و سودان » مأخوذ من کتاب نزهةالمشتاق فی اختراق الاَّفاق در لیدن بسال 1866م . بطبع رسیده است و نیز در روسیه بسال 1592 بنام نزهةالمشتاق فی ذکرالأمصار و الاقطاروالبلدان و الجزر و المدائن والاَّفاق بطبع رسیده و آن بخش جغرافی ادریسی است و این قسم را دو دانشمند مارونی بنام جبرائیل صهیونی و حنا الحصرونی بلغت لاطینیه ترجمه کرده اند و ترجمه ٔ مزبور در پاریس بسال 1619 م . بچاپ رسیده است و همچنین قسمی از این کتاب در بانورمی بسال 1790 م . چاپ شده و بضمیمه ٔ آن ترجمه ٔ اسپانیائی بدست دُن کُند در مادرید بسال 1799 بطبع رسیده است و بار دیگر در مادرید بسال 1881 با ترجمه ٔ اسپانیائی بدست ساودرا بچاپ رسید و نیز امیدی جوبار جغرافیای شریف ادریسی را از نسخه ٔ محفوظ در کتابخانه ٔ عمومی پاریس بفرانسه ترجمه کرده و بسال 1877 - 1879 طبعکرده است و قطعه ای از آن مشتمل بر مقدمه و توصیف بلادیست که اکنون ایطالیا را تشکیل میدهد و با ترجمه ٔ طلیانی و شروح و تعالیقی بهمت اماری و شیابارلی در روم بسال 1878 - 1883 بچاپ رسیده است و قسمت دیگر مشتمل بر ذکر بلاد فلسطین و شام است که بسعی استاد یوحنا در بن ّ بسال 1885م . چاپ شده و پیش از او نیز بهمت روزن مولر در لیبسک بسال 1828 (؟) طبع شده است . (معجم المطبوعات ). و رجوع به ادریسی (الشریف ...) شود.
ترجمه مقاله