استانکوی

استانکوی . [ ] (اِخ ) یا استان کُس یا استان کو . جزیره ٔ مستطیل و تنگی است در بحرالجزائر مقابل ساحل جنوب غربی آناطولی در دهانه ٔ خلیج مستطیل معروف به استانکوی کورفزی . از شمال شرقی بسوی جنوب غربی بین 36 درجه و 40 دقیقه و 36 درجه و 55 دقیقه ٔ عرض شمالی و 24درجه و 36 دقیقه و 15 ثانیه و 25 درجه و 2 دقیقه ٔ طول شرقی ممتد است . طول آن 40 و حدّ وسط عرض وی 8 هزار گز است و بتدریج رو به جنوب غربی باریک و از شمال رو بجنوب پهن شده بشکل سر مرغی و به صورت یک چکش درمی آید، کوهی مسمّی به «دیخیووونو» در طول این جزیره امتداد دارد و در برزخ واقع در جهت جنوب غربی ارتفاع آن بکلی کم میشود و دوباره در شبه جزیره شبیه بچکش ارتفاع میگیرد و از طرف شمال بسوی جنوب امتداد می یابد و ترکیب این کوه از سنگهای آهکی و حجرالصفائح است ولی کوه کوچکی که خود شبه جزیره را احداث کرده از مواد آتشفشانی است و در بالای آن دهانه ٔ آتش فشانی هم دیده میشود. جهت جنوبی کوه دیخیووونو صعب الوصول و بسیار سراشیب و جانب شمالی آن اندکی منحنی باشد. درین نواحی جلگه ای بسیار دلکش از باغها و کشتزارها بوجود آمده و در نزدیکی دریا صورت یک دشت خرّم و خندان پیدا میکند. مرتفعترین محل ّ کوه مذکور به 930 گز بالغ میشود،دو دماغه ٔ بودروم و کرییو، از ساحل آناطولی رو به این نقاط امتداد یافته قسمت شرقی جزیره را در میان گرفته شکل یک دهن باز را پیدا میکند و در میان این دو دماغه و جزیره دو تنگه هست . یکی از این دو وسیع و عمیق میباشد و در جهت جنوب واقع شده و دیگری تنگ و دارای تخته سنگها و پایابهاست ، و در جانب شمال جای گرفته است . شهر استانکوی در طرف شمال شرقی جزیره میان خلیجی مقابل قصبه ٔ بودروم قرار دارد، در دماغه ٔ واقع درشمال قصبه ، یک مناره ٔ بحری و در جهت جنوب آن قلعه ای وجود دارد، لنگرگاه آن کوچک و غیرمحفوظ است . این قصبه بسیار قدیم و کهن سال میباشد و موطن حکیم مشهور بقراط است . در میان قصبه چناری کهن منسوب بدانشمند مزبور هست که شاخهای بسیار منشعب و پراکنده دارد. در بالای این شهرک در دامنه ٔ کوه چشمه ای معروف به چشمه ٔ سقراط و در زیرزمین ویرانه ٔ حمامی موسوم به حمّام بقراط موجود است . سکنه ٔ این شهر بیشتر مسلمانان و اندکی کلیمی و بقیه یونانی باشند. هوای آن لطیف و معتدل است . وسعت اراضی به 120677 دونم (40 گام مربع) بالغ میشود که 10600 دونم آن زمین بایر است . محصولات : گندم وجو و مقدار بسیار انگور رزّاقی ، هندوانه و خربزه و نظایر اینهاست که بیش از احتیاج اهالی بعمل می آید و مازاد آن صادر میشود. نام اصلی جزیره کُو بوده و لفظاستانکوی تحریف کلمه ٔ یونانی «ایس تین ک ُ» است . آثار عتیقه ٔ بسیار در این شهرک یافت میشود. در عصر سلطان سلیمان قانونی بعد از فتح ردُس این قصبه بدست عثمانیان افتاد و تا زمانهای نزدیک استانکوی بضمیمه ٔ جزائر واقع در اطراف آن در شمار سنجاق مرکزی بود ولی بعد بصورت یک قضا ملحق بسنجاق ساکر از ولایت جزایر بحر سفید درآمد. (قاموس الاعلام ترکی ). || نام قضائی که عبارت است از جزیره ٔ استانکوی و جزیره ٔ انجیرلی (نیسیروس ) که در جهت جنوبی همین جزیره واقع است .در اطراف و حوالی این جزیره سه جزیره ٔ بایر و موسوم به چلبی ، اوراک و کراطه است . (قاموس الاعلام ترکی ).