اصبهانی

اصبهانی . [ اِ ب َ ] (اِخ ) عمادالدین کاتب اصفهانی وزیر، معروف به ابن اخی العزیز (صاحب تکریت )، مکنی به ابوعبداﷲ محمدبن صفی الدین ابی الفرج محمدبن نفیس الدین ابی الرجا حامد. (519 - 597 هَ . ق .) در اصفهان متولد شد و در آن شهر پرورش یافت و آنگاه به بغداد رفت و مدتی در مدرسه ٔ نظامیه فقه بیاموخت و در خلاف (جدل و مناظره ) و فنون ادب مهارت یافت و به بغداد در نزد وزیر عون الدین یحیی بن هبیرة تقرب یافت و او عمادرا به نظارت بصره و آنگاه واسط گسیل کرد و سپس به دمشق انتقال یافت و در آن هنگام سلطان دمشق ملک عادل نورالدین بود و امیرکبیر نجم الدین ایوب والد صلاح الدین ایوبی او را بشناخت و او عموی عماد عزیز را از قلعه ٔ تکریت میشناخت ، از اینرو نسبت به وی احسان کرد و او را گرامی داشت و بر دیگر اعیان و افاضل امتیاز بخشید. سلطان صلاح الدین نیز از سوی پدر او را میشناخت واو صلاح الدین را در آن هنگام در دمشق مدح کرد. باری عماد در دمشق درگذشت و در مقابر صوفیه در خارج باب النصر مدفون شد. گویند روزی وی قاضی فاضل را که بر اسبی سوار بود ملاقات کرد و گفت : سر فلاکبا بک الفرس . فاضل گفت : دام علاالعماد، و جمله های هر دو را میتوان بصورت مقلوب هم خواند. او راست : 1 - زبدةالنصرة و نخبةالعصرة، و آن مختصر نصرةالفترة و عصرةالقطرة فی اخبارالدولة السلجوقیة است که فتح بن علی بنداری اصفهانی آنرا مختصر کرده است (لیدن 1789 م .) 50 و 324 صفحه از دو نسخه ٔ اکسفورد و پاریس ، دارای فهرست نامهای کسان و ملتها و شهرها و جز آنهاست و پس از آن مقدمه ای بزبان فرانسه بقلم هوتسما بدان افزوده شده است و در مطبعه ٔ موسوعات مصر (1318 هَ . ق . / 1900 م .) بنام تاریخ دولة آل سلجوق من انشاء الامام عمادالدین ... به اختصار شیخ امام فتح بن علی بن محمد بنداری اصفهانی ، طبع شده است . 2 - الفتح القسی فی الفتح القدسی ، و برخی آن را بنام الفتح القدسی فی الفتح القدسی آورده اند. و صاحب کشف الظنون آنرا بنام القدح القسی فی الفتح القدسی خوانده است و گوید در دو مجلد باشد، مؤلف آن عمادالدین بن محمد کاتب اصفهانی است . و در آن از سال 583 هَ . ق . آغاز کرده است . ممدوح وی در خطبه ٔ کتاب ناصرالدین احمدبن المستضی ٔ باﷲ العباسی و سلطان صلاح الدین یوسف است . و این نام در پشت کتاب مسطور است ولی وی گوید: آنرا الفتح القدسی نامیدم و بر قاضی فضل عرضه کردم . وی به من گفت آنرا بنام الفتح القسی فی الفتح القدسی موسوم کن . (کشف الظنون ). این کتاب به اهتمام مسیو لندبرگ فرانسوی در لیدن (1887 - 1888 م .) در 594 صفحه طبع شده است و دارای مقدمه ای بزبان فرانسه میباشد، و هم در مصر در مطبعه ٔ موسوعات بسال 1321 هَ . ق . در 374 صفحه چاپ شده است . (از معجم المطبوعات ). و رجوع به عماد کاتب شود.