اصیل الدین

اصیل الدین . [ اَ لُدْ دی ] (اِخ ) عبداﷲ حسینی .خواندمیر در حبیب السیر نام وی را در ذیل سادات و مشایخ و علمای زمان سلطان حسین میرزا بایقرا (863 - 912هَ . ق .) بدین سان آورده است : امیر سید اصیل الدین عبداﷲ حسینی و او را به صفتهای اصالت و وفور جلالت و قدمت دودمان و فزونی پارسایی و دینداری و پرهیزگاری ستوده و از دیگر عالمان و بزرگان برتر شمرده و هم او را در دانشهای تفسیر و حدیث و انشا و فن تألیف بی همتا دانسته است . سپس گوید: وی در روزگار سلطنت سلطان حسین میرزا از شیراز که وطن اصلی بود به هرات رفت و در آنجا اقامت گزید و هفته ای یک بار در مدرسه ٔ گوهرشادآغا به موعظه و ارشاد مردم می پرداخت و در هر ماه ربیعالاول درباره ٔ میلاد حضرت پیامبر (ص ) خطابه ایراد میکرد. او راست : کتاب درج الدرر که مشتمل بر سیر حضرت پیامبر است . و رساله ٔ مزارات هرات . وی در 17 ربیعالاَّخر سنه ٔ ثلث و ثمانین و ثمانمائه (883 هَ . ق .) درگذشت و سلطان حسین میرزا فرمان داد وظیفه و مستمری او رابه فرزندانش اعطا کنند. (از حبیب السیر چ خیام ج 4 ص 334). و در ص 359 همان جلد در ذیل احوال امیر جمال الدین عطأاﷲ می نویسد: و آن حضرت مانند عم بزرگوار خویش امیر اصیل الدین در علم حدیث بی نظیر آفاق گشته اند. و در حواشی «از سعدی تا جامی » بقلم آقای حکمت نیز کتاب درج الدرر فی سیر خیرالبشر را به سید اصیل الدین عبداﷲ الحسینی الدشتکی الشیرازی الهروی نسبت داده و نوشته اند: متوفی سنه ٔ 783 هَ . ق . و این شخص مؤلف رساله ٔ مزارات هرات است و سید اصیل الدین از سلسله ٔ رفیعه ٔسادات دشتکی شیرازی است ... آنگاه می نویسد: و این سید و برادرزاده ٔ او در زمان ابوسعید گورکان از شیراز بهرات مهاجرت کرده اند. و در ذیل معرفی روضة الاحباب می نویسد: تألیف برادرزاده ٔ سید اصیل الدین سابق الذکر موسوم به میرجمال عطأاﷲبن فضل اﷲ الحسینی الدشتکی الشیرازی الهروی . سپس به حبیب السیر ج 3 جزو 3 صص 335 - 348 و مجالس المؤمنین قاضی شوشتری مجلس پنجم ص 227 و روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ص 469 و امل الآمل فی علماء جبل عامل رجوع داده اند. (از سعدی تاجامی ص 472). و قاضی نوراﷲ در ص 133 مجالس المؤمنین چ قدیم تهران تاریخ وفات اصیل الدین را هفدهم ربیعالاول سنه ٔ ثلاث و ثمانمائة (803 هَ . ق .) نوشته و گوید در زمان سلطان ابوسعید از دارالملک شیراز که وطن اصلی آن جناب است به هرات تشریف آورده و هفته ای یک بار در مدرسه ٔ مهدعلیا گوهرشادآغا به موعظه و نصیحت خلایق میپرداخت و دو کتاب درج درر و رساله ٔ مزارات هرات رابه وی نسبت میدهد و در شرح حال امیر جلال الدین عطاء المحدث الدشتکی الشیرازی اصیل الدین را مانند خواندمیر که مأخذ اصلی است عم جمال الدین میداند و تصریح نکرده است که با عم خود مهاجرت کرده است . و در فهرست کتابخانه ٔ اهدائی سیدمحمد مشکوة گردآورده ٔ ع . منزوی ج 2 ص 582 نیز که به تفصیل درباره ٔ این خاندان گفتگو شده است ننوشته اند اصیل الدین و برادرزاده ٔ او با هم به هرات مهاجرت کرده اند بلکه آورده اند: برادر پدر او (جمال الدین ) اصیل الدین عبداﷲ دشتکی شیرازی (17 ربیعالاول 883 هَ . ق .) نگارنده ٔ مزارات هرات میباشد که در روزگار سلطان ابوسعید گورکان (855 - 873 هَ . ق .) ازشیراز بهرات آمد. و باری آنچه مسلم است تاریخ وفات وی که در حاشیه ٔ «از سعدی تا جامی » 783 ضبط شده صحیح نیست و ممکن است غلط چاپی باشد که به تصحیح آن توفیق نیافته اند. همچنین تاریخ 803 که در مجالس المؤمنین آمده نیز با تاریخ حبیب السیر 80 سال اختلاف دارد و درست نیست ، چه گذشته از اینکه حبیب السیر یا مأخذ اصلی صحیح تر بنظر میرسد اگر اصیل الدین در 803 درگذشته باشد چگونه وی در روزگار سلطان ابوسعید که از 855 تا 873 هَ . ق . سلطنت میکرده به هرات آمده است . احتمال هم نمیرود که تاریخ وفات این اصیل الدین با تاریخ وفات اصیل الدین عبداﷲبن علی بن ابی المحاسن شیرازی اشتباه شده باشد زیرا این اصیل الدین در 685 درگذشته است .