اضحی
لغت‌نامه دهخدا
اضحی . [ اَ حا ] (ع ص ) اسب اشهب . مؤنث : ضَحْیاء. (از اقرب الموارد).اسب سپید اشهب . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || (اِ) روز عید قربان و یوم النحر. (ناظم الاطباء). عید گوسپندکشان . (محمودبن عمر). روز قربان . (منتهی الارب ). بمعنی عید اضحی نیز آید. (آنندراج ). عید قربان . روز دهم ذیحجةالحرام : سلطان مسعود...می آمد تا به شبورقان رسید و آنجا عید اضحی بکرد و بسوی بلخ آمد... هفدهم ذیحجةالحرام . (تاریخ بیهقی ).
خرد بساحت آن بر دلیل قربان دید
چنانکه باشد عادت بموسم اضحی .
بهار درّ و گهر می کشد بدامن ابر
نثار موکب اردی بهشت و اضحی را.
بدخواه تو جمله فربه و لاغر
قربان تو گشته اندر این اضحی .
گفتم کدام عیدنه اضحی بود نه فطر
بیرون از این دو عید چه عید است دیگرش ؟
ز روز نصرت و فتحش که عید مملکتی است
ذخیره های طرب ماند فطر و اضحی را.
زآتش روز پوست بر تن من
خشک شد چون به عید اضحی گوشت .
شیادی گیسوان بافت بصورت علویان ... بشهری درآمد در هیأت حاجیان و قصیده ای پیش ملک برد... یکی از ندمای حضرت پادشاه گفت من او را این عید اضحی در بصره دیدم . (گلستان ). رجوع به عید اضحی و عید قربان شود. || ج ِ اَضحاة (بندرت ). (از اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). ج ِ اضحات است و اضحات مفرد است در اصل اضحیه بود بمعنی قربانی . (غیاث ) (آنندراج ). || (فعل ) و اضحی فعل است از افعال ناقصه ومعنی آن کردن کار در وقت چاشت ، چون : اضحی زید قائماً؛ یعنی در وقت چاشت زید قائم شد. و افعال ناقصه را از آن ناقصه گویند که معنی آن فقط به فاعل خود تمام نمی شود بلکه به خبر محتاج باشد. (غیاث ) (آنندراج ). اضحی یفعل کذا؛ کننده ٔ آن شد در ظهر. و در این معنی از افعال ناقصه است و چون «کان َ» عمل کند. (از اقرب الموارد).
- اضحی اﷲ ظلک ؛ خدای ترا هلاک کند. نفرین است و در قول حریری : لاتضحنا عن ظلک ، بر سبیل تضمین آن را به «عن » متعدی کرده و گویی گفته است : ما را از آن خارج مکن . (از اقرب الموارد).
- اضحیکم اﷲ بالخیر ؛ جمله ای است که در تداول گروهی ، از جمله ٔ رسوم احوال پرسی است بمعنی : خدا ظهر شما را بخیر کناد. چون : صبحکم اﷲ بالخیر و مسیکم اﷲ بالخیر.
- عید اضحی ؛ یکی از دو عید اسلامی است که در دهم ذیحجه آن را بپا می دارند و آن عید حج و نحر است که در آن حاجیان بیت الحرام تلبیه می کنند وآنگاه بر عرفات به قربانی می پردازند. (از الموسوعةالعربیة). و رجوع به عید اضحی و اضحی و عید قربان شود.
خرد بساحت آن بر دلیل قربان دید
چنانکه باشد عادت بموسم اضحی .
ابوالفرج رونی .
بهار درّ و گهر می کشد بدامن ابر
نثار موکب اردی بهشت و اضحی را.
انوری .
بدخواه تو جمله فربه و لاغر
قربان تو گشته اندر این اضحی .
جمال الدین عبدالرزاق .
گفتم کدام عیدنه اضحی بود نه فطر
بیرون از این دو عید چه عید است دیگرش ؟
خاقانی .
ز روز نصرت و فتحش که عید مملکتی است
ذخیره های طرب ماند فطر و اضحی را.
رفیع لنبانی .
زآتش روز پوست بر تن من
خشک شد چون به عید اضحی گوشت .
سیف اسفرنگ .
شیادی گیسوان بافت بصورت علویان ... بشهری درآمد در هیأت حاجیان و قصیده ای پیش ملک برد... یکی از ندمای حضرت پادشاه گفت من او را این عید اضحی در بصره دیدم . (گلستان ). رجوع به عید اضحی و عید قربان شود. || ج ِ اَضحاة (بندرت ). (از اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). ج ِ اضحات است و اضحات مفرد است در اصل اضحیه بود بمعنی قربانی . (غیاث ) (آنندراج ). || (فعل ) و اضحی فعل است از افعال ناقصه ومعنی آن کردن کار در وقت چاشت ، چون : اضحی زید قائماً؛ یعنی در وقت چاشت زید قائم شد. و افعال ناقصه را از آن ناقصه گویند که معنی آن فقط به فاعل خود تمام نمی شود بلکه به خبر محتاج باشد. (غیاث ) (آنندراج ). اضحی یفعل کذا؛ کننده ٔ آن شد در ظهر. و در این معنی از افعال ناقصه است و چون «کان َ» عمل کند. (از اقرب الموارد).
- اضحی اﷲ ظلک ؛ خدای ترا هلاک کند. نفرین است و در قول حریری : لاتضحنا عن ظلک ، بر سبیل تضمین آن را به «عن » متعدی کرده و گویی گفته است : ما را از آن خارج مکن . (از اقرب الموارد).
- اضحیکم اﷲ بالخیر ؛ جمله ای است که در تداول گروهی ، از جمله ٔ رسوم احوال پرسی است بمعنی : خدا ظهر شما را بخیر کناد. چون : صبحکم اﷲ بالخیر و مسیکم اﷲ بالخیر.
- عید اضحی ؛ یکی از دو عید اسلامی است که در دهم ذیحجه آن را بپا می دارند و آن عید حج و نحر است که در آن حاجیان بیت الحرام تلبیه می کنند وآنگاه بر عرفات به قربانی می پردازند. (از الموسوعةالعربیة). و رجوع به عید اضحی و اضحی و عید قربان شود.
