اناهیتا
لغت‌نامه دهخدا
اناهیتا. [ اَ] (ص ) در اوستا، اناهیتا یا اناهیته مرکب از جزء «اَ»، ادات نفی + آهیته یعنی چرکین و پلید و ناپاک ، «اَ» نفی بنا بقاعده ٔ دستور زبان اوستایی ، چون بکلمه ٔ آهیته پیوسته مابین آنها نون وقایه فاصله شده است مانند انیران (= ان ایران = غیرایرانی ، بیگانه )، بنابراین اناهیته یعنی پاک و بی آلایش ، در اوستا این صفت بارها در مورد فرشتگان و اشیاء استعمال شده ، غالباً مهر و تشتر (تیر) و هوم و برسم و آب زور و فروغ و غیره بصفت اناهیته یعنی پاکی و بی آلایشی متصف شده اند . در پارسی باستان نیز همین کلمه چهار جا به معنی فرشته بما رسیده . (از مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی ص 329). || (اِخ ) مخفف اناهیتا، ناهید است . بعدها اناهید و ناهیدرا بستاره ٔ زهره یعنی ستاره ٔ زیبایی که رومیان عنوان الهه ٔ وجاهت بدان داده اند اطلاق کرده اند. (از یشتهاج 1 ص 158 ببعد). و رجوع به زهره شود. || (اِخ ) ایزدی که بالاخص بدین نام موسوم است ایزد آب است که بنام اردوی سوره اناهیته خوانده شده . فرشته ٔ نگهبان آب . در آیین زردشتی نگهبانی عنصر آب با فرشته ٔاناهیتا (ناهید) است ، این فرشته در نزد ایرانیان قدیم دارای مقام بلند و ارجمندی است . برخی از خاورشناسان نوشته اند که ممکن است ناهید ایرانیان از اثر نفوذالهه ٔ سومر موسوم به ایشتار که بعدها در بابل و آشور هم پرستیده می شد بوجود آمده باشد، ایشتار که مادر و مولد نوع بشر تصور می شد در برخی از خصایص شباهتی با ناهید دارد و ممکن است بعدها در بیرون از حدود ایران بعضی از خصایص و رسومات دینی این الهه را ضمیمه ٔ پرستش ناهید ایرانی کرده باشند. اردشیر دوم هخامنشی ستایش ناهید را در نقاط مختلف ایران و در ممالکی که در تحت تصرف شاهنشاهان هخامنشی بود منتشر ساخت و مجسمه ٔ او را در معابد برپا نمود، آثار خطوط میخی که ازاردشیر دوم باقی مانده است دلیل است که در عهد این پادشاه ستایش ناهید و مهر در ایران بالا گرفته است .
- آتشکده های اناهیتا (ناهید) ؛ در ایران قدیم معابد بزرگی بنام اناهیتا وجودداشته است . معبد ناهید در همدان بخصوص مجلل و در همه جا معروف بوده است . بیشتر پوشاکهای فلزی این معبد در وقت فتح اسکندر بتاراج رفت ، از این تاریخ ببعد اشیاء قیمتی معبد در معرض دستبرد سلوکیدها بود تا آنکه مابقی آلات طلا و نقره ٔ آنرا آنتیوخس بزرگ که مقتدرترین سلاطین سلوکید بود (223 - 186 ق . م .) در عهد اردوان اول غارت کرد. برخی از دانشمندان گمان کرده اند که قدمت معبد اناهیتای همدان تا عهد دومین پادشاه ماد هووخشترا یا جانشین وی استیاج میرسد. دیگر از معابد معروف اناهیتا معبد کنگاور و معبد شوش بوده است . (از یشتها ج 1 ص 158 ببعد). و رجوع به همین کتاب و ایران باستان پیرنیا ج 2 ص 993 و 1098 و 1153 و 1520 و 1611 و 1613 و ج 3 ص 2081 و 2209 و 2703 و 2719 و ماده ٔناهید در همین لغت نامه شود.
- آتشکده های اناهیتا (ناهید) ؛ در ایران قدیم معابد بزرگی بنام اناهیتا وجودداشته است . معبد ناهید در همدان بخصوص مجلل و در همه جا معروف بوده است . بیشتر پوشاکهای فلزی این معبد در وقت فتح اسکندر بتاراج رفت ، از این تاریخ ببعد اشیاء قیمتی معبد در معرض دستبرد سلوکیدها بود تا آنکه مابقی آلات طلا و نقره ٔ آنرا آنتیوخس بزرگ که مقتدرترین سلاطین سلوکید بود (223 - 186 ق . م .) در عهد اردوان اول غارت کرد. برخی از دانشمندان گمان کرده اند که قدمت معبد اناهیتای همدان تا عهد دومین پادشاه ماد هووخشترا یا جانشین وی استیاج میرسد. دیگر از معابد معروف اناهیتا معبد کنگاور و معبد شوش بوده است . (از یشتها ج 1 ص 158 ببعد). و رجوع به همین کتاب و ایران باستان پیرنیا ج 2 ص 993 و 1098 و 1153 و 1520 و 1611 و 1613 و ج 3 ص 2081 و 2209 و 2703 و 2719 و ماده ٔناهید در همین لغت نامه شود.
