انصاری هروی

انصاری هروی . [ اَ ی ِ هََ رَ ] (اِخ ) شیخ الاسلام ، ابواسماعیل ، عبداﷲبن ابی منصور محمد معروف به پیر هرات و پیر انصار و خواجه عبداﷲ انصاری . دانشمند و عارف بود. وی از اعقاب ابوایوب انصاری است . مادرش از مردم بلخ بود و عبداﷲ خود در هرات متولد شد و از کودکی زبانی گویا و طبعی توانا داشت چنانکه شعر پارسی و تازی را نیکو می سرود و در جوانی در علوم ادبی و دینی و حفظ اشعار عرب مشهور بود و مخصوصاً در حدیث قوی بود و امالی بسیار داشت و در فقه روش امام حنبل را پیروی می کرد. وی در تصوف از شیخ ابوالحسن خرقانی تعلیم گرفت و جانشین او بود. محل اقامتش بیشتر در هرات بود و در آنجا تا پایان زندگانی بتعلیم و ارشاد اشتغال داشت . انصاری شعر می سرود ولیکن بیشتر شهرت وی بجهت رسالات و کتب مشهوری است که تألیف کرده است و از آن جمله است ترجمه ٔ املاء طبقات الصوفیه ٔ سلمی بلهجه ٔ هروی و تفسیر قرآن که اساس کار میبدی در تألیف کشف الاسرار قرار گرفته است . از رسائل منثور او که بنثرمسجع نوشته مناجات نامه ، نصایح ، زادالعارفین ، کنزالسالکین ، قلندرنامه ، محبت نامه ، هفت حصار، رساله ٔ دل و جان ، رساله ٔ واردات و الهی نامه را می توان نام برد. تولد انصاری به سال 396 هَ . ق . / 1006م . و مرگ وی به سال 481 هَ . ق . / 1088م . بوده است . (از فرهنگ فارسی معین ، اعلام ذیل عبداﷲ). و رجوع به تاریخ ادبیات رضازاده شفق ص 113 و مجمعالفصحاء چ امیرکبیر ج 1 ص 135 و مجله ٔ ارمغان سال 9 ص 565 و ریحانة الادب ج 1 ص 414 و سخن و سخنوران فروزانفر ج 2 ص 171 و سبک شناسی بهار ج 2 ص 240 و عبداﷲبن محمدبن علی هروی در همین لغت نامه شود.