اوستا

اوستا. [ اَ وِ] (اِخ ) (بمعنی اساس ، بنیاد، متن اصلی ، پناه و یاوری ) در پهلوی اوستاک در متون تاریخی عربی بستاه ، البستاه ابستا، الابستا و الابستاق آمده است . کتاب مذهبی ایرانیان قدیم و زردشتیان و یکی از آثار قدیمی و شایدقدیم ترین اثر مکتوب مردم ایران است . تعیین زمان و قدمت آن بسته به تعیین زمان زردشت میباشد. این کتاب در قدیم ظاهراً بسیار بزرگ بوده است و در روایات اسلامی آمده است که بر روی دوازده هزار پوست گاو نوشته شده بوده است که اسکندر آنرا سوزاند. در زمان بلاش (اول ) اشکانی و سپس در دوره ٔ ساسانیان (در زمان اردشیر بابکان بوسیله ٔ تنسر و پسرش شاپور بوسیله ٔ آذربد مهر سپندان ) بجمعآوری و ترتیب و تدوین اوستا پرداختند. و گویند اوستای کنونی یک پنجم آن است . در زمان ساسانیان تفسیری بزبان پهلوی بر اوستا نوشتند که آنرا زند گویند و غالباً اوستا را با کلمه ٔ زند با هم می آورند وسپس شرحی بر زند نوشتند و آنرا پازند نامیدند که زبانش پاکتر و روان تر از زبان زند میباشد. یعنی هزوارش در آن وجود ندارد اوستا دارای 21 نسک و در پنج قسمت است . یسنا (دارای 72 فصل که 17 فصل آن گاتها را تشکیل می دهد)، ویسپرد، وندیداد، یشتها، خرده اوستا. قسمتهای مختلف اوستا در زمانهای مختلف و بوسیله ٔ اشخاص نوشته شده است و گویند فقط گاتها از خود زردشت است . اوستا مشتمل است بر نیایش اهورمزدا و امشاسپندان و ایزدان و موضوع های اخلاقی و دینی و داستانهای ملی و غیره . اوستا ظاهراً اول بار در قرن 18 م . بوسیله ٔ آنکتیل دوپرون بزبان فرانسوی ترجمه و در 1771م . در سه جلددر پاریس منتشر شد و سپس مستشرقین بزرگ و بخصوص آلمانها به این کتاب توجه خاص کردند و همه ٔ کتاب و یا قسمتی از آنرا ترجمه کردند مانند اشپیگل (ترجمه ٔ آلمانی ، سه جلد 1852-1863م . لایپزیک )، دو هارله (ترجمه ٔ فرانسوی 1881م . پاریس ) و دارمستتر (ترجمه ٔ فرانسوی سه جلد 1892-1893 پاریس ) فریتس ولف (ترجمه ٔ آلمانی 1910 استراسبورگ ) بارتولومه ، گلدنر و غیره . یشتها (در دو مجلد) و یسنا (در دو مجلد) و گاتها و وندیداد بفارسی ترجمه شده و در بمبئی و ایران بطبع رسیده است . (از دایرةالمعارف فارسی ). بگفته ٔ دین کرت در عهد هخامنشیان دو نسخه از اوستا در ایران بوده است که اسکندر یکی را در آتش سوزی استخر سوخته و نسخت دیگر را اسکندربا خود برده و آنچه راجع بطب و نجوم و فلسفه و جغرافیا و جز آن بوده بیونانی نقل داده و بخشهای دیگر ازمیان رفته است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). اوستا در یک عصر و بیک زبان نوشته نشده . قسمتی که بزردشت منسوب است و قدیم ترین جزء اوستاست موسوم به گات ها میباشد و آن هفده سرود است . (یادداشت ایضاً). بر حسب روایات در سال سی امین سلطنت گشتاسب ، زردشت این کتاب را بر 12 هزار پوست گاو بخط زرین به گشتاسب عرضه میکند و او دین زردشت می پذیرد. اوستا دارای هشتادوسه هزار کلمه است و تفسیر پهلوی اوستا که در دوره ٔ ساسانیان شده است امروزه متجاوز از یکصدوچهل هزار کلمه است . در زمان شاهان ساسانی بگرد کردن پراکنده های اوستا پرداخته اند و تنها 348 فصل بدست آمده است از محفوظات موبدان و آنرا به بیست ویک نسک بخشیده اند و از اوستای ساسانی نیز امروز ظاهراً بیش از یک ربع آن در دست نیست .