ایطا
لغت‌نامه دهخدا
ایطا. (ع اِمص ) ایطاء. درعلم عروض بازگردانیدن قافیتی است دوبار و آن دو نوعست : جلی و خفی ، ایطاء جلی چنانکه بوسلیک گفته است :
در این زمانه بتی نیست از تو نیکوتر
نه بر تو بر شمنی از رهیت مشفق تر.
و دقیقی گفته :
چگونه بلایی که پیوند تو
نجویی بدست و بجویی بتر
شبی پیش کردم چگونه شبی
همی از شب داج تاریک تر
درنگی که گفتم که پروین همی
نخواهد شد از تارکم راست تر.
و ایطاء جلی از عیوب فاحش است در شعر الاکه قصیده دراز باشد چنانکه از بیست و سی بیت که در اشعار پارسی حد قصیده است بقول بعضی درگذرد. یا قصیده را دو مطلع باشد پس شاید که یک قافیت در مطلع دوم بازگرداند و تکرار قافیه ٔ عروض را از مطالع ایطاء نشمارند. و اما ایطاء خفی آن است که بعضی از حروف در قصیده ای مکرر گرداند بر وجهی که میان هر دو فرقی توان نهاد چنانکه آب و گلاب و سازگار و کامگار و شاخسار و کوهسار و آبدار و پایدار و از آن خفی تر چنانکه رنجور و مزدور و دانا و گویا و مرزبان و پاسبان . (از المعجم فی معاییر اشعارالعجم صص 214 - 217). مکرر کردن قافیه . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) :
نثرش بری ز لغو و خطش از خطا و سهو
نظمش ز حشو و سهو و زایطاء و شایگان .
بازگو از سر اگرچه قافیت ایطا شود
میر عالم زین دین زیبا ولی النعمتی .
فکانما هذا الزمان قصیدة
اُضطُرّ قائلها الی الایطاء.
در این زمانه بتی نیست از تو نیکوتر
نه بر تو بر شمنی از رهیت مشفق تر.
و دقیقی گفته :
چگونه بلایی که پیوند تو
نجویی بدست و بجویی بتر
شبی پیش کردم چگونه شبی
همی از شب داج تاریک تر
درنگی که گفتم که پروین همی
نخواهد شد از تارکم راست تر.
و ایطاء جلی از عیوب فاحش است در شعر الاکه قصیده دراز باشد چنانکه از بیست و سی بیت که در اشعار پارسی حد قصیده است بقول بعضی درگذرد. یا قصیده را دو مطلع باشد پس شاید که یک قافیت در مطلع دوم بازگرداند و تکرار قافیه ٔ عروض را از مطالع ایطاء نشمارند. و اما ایطاء خفی آن است که بعضی از حروف در قصیده ای مکرر گرداند بر وجهی که میان هر دو فرقی توان نهاد چنانکه آب و گلاب و سازگار و کامگار و شاخسار و کوهسار و آبدار و پایدار و از آن خفی تر چنانکه رنجور و مزدور و دانا و گویا و مرزبان و پاسبان . (از المعجم فی معاییر اشعارالعجم صص 214 - 217). مکرر کردن قافیه . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) :
نثرش بری ز لغو و خطش از خطا و سهو
نظمش ز حشو و سهو و زایطاء و شایگان .
سوزنی .
بازگو از سر اگرچه قافیت ایطا شود
میر عالم زین دین زیبا ولی النعمتی .
سوزنی .
فکانما هذا الزمان قصیدة
اُضطُرّ قائلها الی الایطاء.
ابوالعلاء معری .
