بامس

بامس . [ م َ / م ُ ] (ص ) پامس . شخصی را گویند که از بودن در شهری و دیاری که غیروطن اوست دلگیر شده و به تنگ آمده باشد و بنابر مانعی نتواند از آنجا به جای دیگر رفت . (آنندراج ) (هفت قلزم ) (فرهنگ جهانگیری ). کسی که در یکجا بیکار و بی شغل مانده عقب کار در محل منظور خود نرود. (از فرهنگ شعوری ج 1 ص 167). پای بسته و بیچاره که نه اندر مقام نفع بیند و نه اندرشدن و نه ره شناسد. (فرهنگ اسدی ). شخصی که عاجز و برجا مانده باشد چنانکه حرکت نکند و سخن نگوید، گویا آن را به مس یعنی به زنجیر کرده باشند. (فرهنگ رشیدی ). پای بسته و بیچاره باشد و آمدن و رفتن نتواند. (صحاح الفرس ). کسی که در ولایتی گرفتار شده باشد لیکن از جهت موانع نتواند از آن دیار سفر کند. صاحب فرهنگ نظام نویسد: بعضی از این جهت «م » را در آن مفتوح داشتند که لفظ بامس را مرکب از با و مس بمعنی زنجیر و بند دانستند، لیکن من ضبط مؤلف جهانگیری را که با ضم میم است ترجیح دادم ، چه مس با ضم بمعنی مانع است . (از فرهنگ نظام ). اما صاحب فرهنگ رشیدی گوید درست مع فتح ماقبل است نه ضم چنانکه گمان برده اند. (از فرهنگ رشیدی ). دلگیر. دلتنگ . مقیم یا لازم جایی که از آنجا نتواند رخت بربستن و رفتن . عاجز. لنگ . فرومانده :
خدایگانا بامس به شهر بیگانه
فزون از این نتوانم نشست ، دستوری .

دقیقی .

از شرف فر و جاه برفلک سادسید
در چمن باغ لهو یاسمن و نرگسید
با همه ٔ سنگ و رنگ بیهده و بامسید
خود بخود از یکدیگر راز نهان بررسید.

سوزنی .

پادشاه شرع و دین قاضی القضاة
عقل پیش طبع او بامس بود
مادح تو چون توئی باید بزرگ
گرچه آراینده ٔ گل خس بود.

سید اشرف .

|| کسی را گویند که در وطن پای بند و عاجز شده باشد و در غایت عسرت و پریشانی گذراند. (آنندراج ) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). کسی باشد که در وطن به جان رسیده بودو سفر نتواند کردن و بیچاره و پای بسته بود. (فرهنگ اوبهی ).