بلی
لغت‌نامه دهخدا
بلی . [ ب َ ] (از ع ، ق ) ممال بَلی ̍ و آن لفظی است که برای تصدیق کلام آید. در اصل این لفظ عربی است به فتح لام مگر فارسیان به کسر لام استعمال کنند. (غیاث ). در جواب استفهام نفی آید در عربی ،ولی در فارسی مطلقاً به معنی آری باشد و در تلفظ عامیانه «بله » گویند چنانکه میروی ؟ بلی . (یادداشت مرحوم دهخدا). و رجوع به بَلی ̍ و بَلِه شود :
شگفت نیست اگر کیغ چشم من سرخ است
بلی چوسرخ بود اشک سرخ باشد کیغ.
بلی کشیدن باید عتاب و ناز بتان
رطب نباشد بی خار و کنز بربارا.
بلی کس نبندد کمر بی میان
بلی کس نگوید سخن بی دهن .
گر تو گوئی که مر او را به کرم نیست نظیر
همه گویند بلی و همه گویند نعم .
گفتم که عقل داد خدایست خلق را
گفتا بلی ولیک خدایست دادگر.
بلی این جهان بی گمان چون گیاست
جز این مردمان را که دانی خطاست .
هم پادشاهی هم رهی
بحری بلی لیکن تهی .
با علی یاران بودند بلی پیرو لیک
به میان دو سخنگستر فرقست کثیر.
از نافج و شمشیر تو فتحست نتیجه
کاین مادر فتحست بلی وان پدر فتح .
بلی در طبع هر داننده ای هست
که با گردنده گرداننده ای هست .
گر نمی آیدبلی ز ایشان ولی
آمدنشان از عدم باشد بلی .
اندر این اشتر نبودش حق ولی
اشتری گم کرده است او هم بلی .
پس توحیران باش بی لا و بلی
تا ز رحمت پیش آید محملی .
بلی تخم در خاک از آن می نهد
که روز فروماندگی بردهد.
بلی مرد آنکس است از روی تحقیق
که چون خشم آیدش باطل نگوید.
ای که گفتی توانگران مشتغلند به تباهی ... بلی طایفه ای هستند بر این صفت که بیان کردی . (گلستان ).
پریشان روزگارم طره ٔ محبوب می داند
بلی حال پریشان را پریشان خوب میداند.
به بسط ملک گرفته بدست قبضه ٔ تیغ
بلی کنند چنین تا شود دیار چنان .
بلی قدر چمن را بلبل افسرده می داند
غم مرگ برادر را برادرمرده می داند.
- امثال :
به همه بلی با من هم بلی (امثال و حکم دهخدا).
- آقا بلی چی ؛ آنکه از روی خوش آمد و تملق هر کار و گفته را تصدیق کند، نظیر بلی قربان ، بادنجان دورقاب چین . (امثال و حکم دهخدا).
- بلی قربان ؛ چاپلوس . نظیر آقا بلی چی ، بادنجان دورقاب چین و سبزی پاک کن . (امثال و حکم دهخدا). و رجوع به بله و بله قربان و بله چی شود.
- بلی قربان گو ؛ چاپلوس .
|| اینک من . نک من . لبیک . چه میگوئی . چه فرمائی : حسن ! بلی . (یادداشت مرحوم دهخدا).
شگفت نیست اگر کیغ چشم من سرخ است
بلی چوسرخ بود اشک سرخ باشد کیغ.
بوشعیب .
بلی کشیدن باید عتاب و ناز بتان
رطب نباشد بی خار و کنز بربارا.
فرالاوی .
بلی کس نبندد کمر بی میان
بلی کس نگوید سخن بی دهن .
فرخی .
گر تو گوئی که مر او را به کرم نیست نظیر
همه گویند بلی و همه گویند نعم .
فرخی .
گفتم که عقل داد خدایست خلق را
گفتا بلی ولیک خدایست دادگر.
ناصرخسرو.
بلی این جهان بی گمان چون گیاست
جز این مردمان را که دانی خطاست .
ناصرخسرو.
هم پادشاهی هم رهی
بحری بلی لیکن تهی .
ناصرخسرو.
با علی یاران بودند بلی پیرو لیک
به میان دو سخنگستر فرقست کثیر.
ناصرخسرو.
از نافج و شمشیر تو فتحست نتیجه
کاین مادر فتحست بلی وان پدر فتح .
مسعودسعد.
بلی در طبع هر داننده ای هست
که با گردنده گرداننده ای هست .
نظامی .
گر نمی آیدبلی ز ایشان ولی
آمدنشان از عدم باشد بلی .
مولوی .
اندر این اشتر نبودش حق ولی
اشتری گم کرده است او هم بلی .
مولوی .
پس توحیران باش بی لا و بلی
تا ز رحمت پیش آید محملی .
مولوی .
بلی تخم در خاک از آن می نهد
که روز فروماندگی بردهد.
سعدی .
بلی مرد آنکس است از روی تحقیق
که چون خشم آیدش باطل نگوید.
سعدی .
ای که گفتی توانگران مشتغلند به تباهی ... بلی طایفه ای هستند بر این صفت که بیان کردی . (گلستان ).
پریشان روزگارم طره ٔ محبوب می داند
بلی حال پریشان را پریشان خوب میداند.
شوکت .
به بسط ملک گرفته بدست قبضه ٔ تیغ
بلی کنند چنین تا شود دیار چنان .
کمالی .
بلی قدر چمن را بلبل افسرده می داند
غم مرگ برادر را برادرمرده می داند.
(امثال و حکم دهخدا).
- امثال :
به همه بلی با من هم بلی (امثال و حکم دهخدا).
- آقا بلی چی ؛ آنکه از روی خوش آمد و تملق هر کار و گفته را تصدیق کند، نظیر بلی قربان ، بادنجان دورقاب چین . (امثال و حکم دهخدا).
- بلی قربان ؛ چاپلوس . نظیر آقا بلی چی ، بادنجان دورقاب چین و سبزی پاک کن . (امثال و حکم دهخدا). و رجوع به بله و بله قربان و بله چی شود.
- بلی قربان گو ؛ چاپلوس .
|| اینک من . نک من . لبیک . چه میگوئی . چه فرمائی : حسن ! بلی . (یادداشت مرحوم دهخدا).
