بهبهان

بهبهان . [ ب ِ ب َ ] (اِخ ) نام شهری است از بلاد فارس ... که در نزدیکی رودخانه ٔ خیرآباد واقع شده است . و آن ولایت بیشتر کوهستانی و رعایای آن طوایف الوارند و آن کوهستانات را کهکیلویه گویند... و از آن شهر علمای معروف برخاسته اند چون از گرمسیرات است نارنج بزرگ ممتاز در آنجا بعمل می آید و پارسی آن بمعنی به از بهتران است . (از انجمن آرا) (آنندراج ). یکی از شهرستانهای ده گانه ٔ استان ششم است که از طرف شمال برودخانه ٔ کارون از باختر به شهرستان اهواز و خرمشهر و از جنوب به خلیج فارس و شهرستان شیراز و از خاور به شهرستان شیراز محدود است . هوای شهرستان بهبهان نسبت به موقعیت محل و بخش ها متفاوت است . بدین ترتیب که هوای شهر بهبهان با حومه و بخش بویراحمد گرم سیری است و بخش آغاجاری و گچساران گرمسیر و بخش کهکیلویه سردسیر است . آب مصرفی این شهرستان از رودخانه ها و چشمه سار تأمین میشود و چون اغلب ارتفاعات شهرستان دارای معادن گچ است لذا آب آشامیدنی آنها دارای املاح و سنگین می باشد. این شهرستان را ارتفات زیادی احاطه نموده که قسمت عمده ٔ آن در قسمت شمالی شهرستان واقع و مهم ترین آنها بقرار زیر است : 1-کوه پس شانه به ارتفاع 3320 گز. 2- کوه سردوک به ارتفاع 3025 گز. 3- کوه سفید به ارتفاع 2770 گز. مهمترین رودخانه های شهرستان رودخانه ٔ مارون است که از کویر کوه و کوه لخت ده سرچشمه گرفته و پس از مشروب نمودن آبادیهای زیادی از شهر بهبهان گذشته و در محل قامه شیخ با رودخانه ٔ رامهرمز یکی شده و پس از عبور از خلف آباد در باختر بندر معشور به خلیج فارس منتهی میگردد. 2- رودخانه ٔ خیرآباد که از ارتفاعات چلخور سرچشمه گرفته پس از مشروب نمودن خیرآباد و دهستان زیدون برودخانه ٔ هندیجان ملحق و پس از عبور از ده ملا و هندیجان به خلیج فارس میریزد. سازمان اداری شهرستان بهبهان دارای چهار بخش است . 1- بخش حومه ٔ شهرستان دارای دو دهستان مرکزی وزیدون . 2- بخش گچساران که از دو دهستان زیر کوه باشت بابوئی و پشت کوه باشت بابوئی تشکیل شده است . 3- بخش آغاجاری که فقط از لحاظ وجود نفت حائز اهمیت است و فاقد قراء و قصبات است ولی جمعیت آن قابل ملاحظه و عموماً کارگر شرکت نفت می باشند. 4- بخش کهکیلویه که از ده دهستان بشرح زیر تشکیل شده :
1- دهستان بویراحمد گرمسیر. 2- دهستان بویراحمد سرحدی . 3- دهستان بویراحمد سردسیر. 4- دهستان بهمئی گرم سیر. 5- دهستان بهمئی سردسیر. 6- دهستان بهمئی سرحدی . 7- دهستان طیبی گرم سیر. 8- دهستان طیبی سرحدی . 9- دهستان چرام . 10- دهستان دشمن زیاری .جمع قراء این شهرستان 497 آبادی کوچک و بزرگ و جمعیت آن در حدود 155 هزار تن با نفوس شهر بهبهان است . آثار باستانی این شهرستان بشرح زیر است : 1- در شهر بهبهان بنای چندین امامزاده دیده می شود که از همه مهمتر بنای امام زاده شاه فضل است که می گویند برادر حضرت رضا (ع ) می باشد و ظاهراً بقعه ٔ آن در حدود یکهزار سال پیش بنا شده است . 2- بین برازجان و رام هرمز خرابه هایی وجود دارد که به عقیده ٔ کارشناسان مربوط به عهد ساسانیان است . 3- در ارجان خرابه هایی وجود دارد که مربوط به عهد ساسانیان است . 4- بین اسک و ارجان نیز خرابه هائی موجود است که مربوط به عهد ساسانیان است . 5- در خیرآباد محل معروف به چهار طاق باقی مانده ٔ ابنیه ٔ ساسانیان مشاهده میشود. 6- در میدان نفت محلی را بنام معبد دوره اشکانی نام می برند. معادن : در این شهرستان معادن نسبتاً مهمی بشرح زیر دیده میشود. 1- دربخشهای گچساران و آغاجاری و حومه ٔ بهبهان معدن نفت موجود است که بوسیله ٔ شرکت نفت ایران و انگلیس بهره برداری می شد. ولی اکنون بوسیله ٔ شرکت ملی نفت ایران بهره برداری میشود. 2- در اغلب کوه های این شهرستان معدن گچ موجود است . 3- در ارتفاعات تجک و بعضی از ارتفاعات بخش کهکیلویه معادن گوگرد دیده میشود که هنوز بهره برداری نشده است . 4- سنگ جهت تهیه ٔ سیمان در کوههای بیلوان ، ماهرو، چشم سیاه وجود دارد. 5- در محلهای تنگ تکا، تنگ دورق و تنگ سبق معدن سنگ مومیائی یافت میشود. بخش حومه ٔ بهبهان از 57 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده . جمعیت آن در حدود پانزده هزار نفر است . اکثر قراء بخش در طول رودخانه ٔ مارون و خیرآباد واقع است . قراء مهم آن عبارتند از: دودانگه کردستان کیکاوس ،نشان و یازنان . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6). جمعیت حوزه ٔ بهبهان 174415 تن و مرکز آن شهر بهبهان است که 29886 تن جمعیت دارد. (از فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به ماده ٔ بعد شود.