ترجمه مقاله

بیره جک

لغت‌نامه دهخدا

بیره جک . [ ] (اِخ ) (از: بیرة عربی + جک ، ادات تصغیر ترکی ) نام شهری است در جزیره واقع در سمت چپ رود فرات و عامه آنرا «بله جک » خوانند و بنا بگفته ٔ «ساخاو» مردم حلب آن را «باراجیک » گویند و معنی این کلمه قلعه ٔ کوچک است و ازهمین منطقه است که رودخانه ٔ فرات دره ها و کوههای صعب العبور را گذرانیده وارد دشت شام میگردد. شهر بیرةجک بر روی خرابه های شهر قدیم مرکز آرامیان بنام «برسپ » بنا گردیده و این شهر در قرن نهم ق . م . دارای موقعی ممتاز بوده است و نام بیرة را مورخان سریانی مانندمورخان عرب بجای «بیرثا» بکار برده اند و ذکر این نام در تواریخ از دوران جنگهای صلیبی متداول گشته ، چه «بیلدوین » حاکم شهر «رها» آنرا تصرف نموده و حدود نیم قرن تحت تصرف اروپائیان بوده است و در سال 539 هَ . ق . (1144 م .) بر سر دفاع از این قلعه در برابر حمله های سپاهیان زنگی حاکم موصل رشادتها نشان داد. اما مردم این شهر از ترس زنگی موصلی خود را تسلیم «ماردین ارتقی » نمودند و از آن زمان تحت تصرف مسلمانان درآمد و در حمله ٔ مغول یکی از قلعه های استوار و پایدار اسلامی در برابر حملات دشمن بوده است و نام بیرة در مؤلفات جغرافی نویسان متقدم اسلامی نیامده مگر در نیمه ٔقرن سیزدهم میلادی که امثال ابوالفداء و دمشقی و خلیل ظاهری . و در مراصدالاطلاع از آن ذکری بمیان آمده و اما نام ترکی آن یعنی بیرةجک هنگامی متداول گشت که سرزمین شام بدست عثمانیها افتاد. نخستین جهانگرد که نام بیرةجک را برده است نیبور (1766 م .) بوده است . اما جهانگردان قبل از وی آنرا «بر» یا «بیر» میگفتند و سبب شهرت بیرةجک در تاریخ جنگهای اخیر همانا شکستی بوده است که ترکها در سال 1839م . در جنگ با مصر دچار آن گردیدند. شهر بیرةجک را دیواری مخروبه احاطه کرده است که آن را قایتبای درسال 887 هَ . ق . (1482 م .) بنا کرد و چهار برج شهر را دیده بانی مینماید. شهر بیرةجک دارای آثار باستانی از ادوار مختلف می باشد. (از دائرة المعارف اسلام ).
ترجمه مقاله