بیزانس

بیزانس . (اِخ ) امپراتوری روم شرقی (از باب اطلاق جزء بکل که شهر بیزانس پایتخت آن بود). امپراتوری که از 330 تا 395 م . در قسمت شرقی قلمرو روم بوجود آمد و تا 1461 م . پایدار ماند. تاریخ این امپراطوری بسه بخش تقسیم میشود:
1 - عهد امپراتوری رومی عمومی (330 / 641 م .) که دنباله ٔ عهد قدیم است . 2 - عهد امپراطوری رومی یونانی (641 - 1204 م .). در این دوره یونانی شدن و شرقی شدن امپراطوری کاملاً تحقق یافت عربها و اسلاوها در این دوره طرد و یا مطیع شدند. 3- عهد امپراطوری منقسم (1204 - 1461 م .) که در طی آن لاتینیان ، بیزانسیان و ترکان با یکدیگر مشغول نزاع بودند.
پایتخت بیزانس در «یونانی بوزانتیون » شهر قدیم در محل استانبول کنونی در 667 ق .م . بدست یونانیان بنا شد، و بسبب موقعش بر تنگه ٔ بوسفور، از همان اوایل اهمیت یافت . در جنگ پلوپونزی دست بدست شد در 196 م . در دوره ٔ امپراطور سوروس رومیها آن را گرفتند. در 320 م . به امر امپراطور قسطنطین اول شهر جدیدی در این محل ساخته شد که همان قسطنطنیه است و بعدها پایتخت امپراطوری بیزانس گردید. نام قدیم آن در مآخذ اسلامی بصورت بیزنطیه ضبط شده است . قسطنطنیه در جنگهای صلیبی تاراج شد. امپراطوری بیزانس به امپراطوری لاتینی - قسطنطنیه و ممالک مستقل و نیقیه و اپیروس و غیره تجزیه شد ودر 1261م . میخائیل ، فرمانروای نیقیه ، قسطنطنیه را گرفت و امپراطوری را تجدید کرد و سرانجام در دوره ٔ قسطنطین نهم قسطنطنیه بتصرف سلطان محمد فاتح درآمد (1453 م .) و امپراطوری بیزانس برافتاد و دولت عثمانی جانشین آن گردید. (از دائرةالمعارف فارسی ). رجوع به فهرست اعلام تاریخ ایران باستان و ایران در زمان ساسانیان و یشتها ج 2 ص 15 و فرهنگ ایران باستان ص 301 و سبک شناسی ج 1 ص 142 شود.