تاج الدین
لغت‌نامه دهخدا
تاج الدین . [ جُدْ دی ] (اِخ ) احمد وزیر. یکی از وزرای فارس . در سال 782 هَ . ق . جنگی از آثار دانشمندان و شعراترتیب داد که اکنون در کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان موجود است . مرحوم غنی در مقدمه ٔ ص یزِ - لد تاریخ عصر حافظ آرد: در مجموعه ای که در سال 782 هَ . ق . یعنی ده سال قبل از وفات خواجه حافظ بامرتاج الدین احمد وزیر در شیراز بدست جماعتی از فضلا مرتب شده یعنی هر یک چند صفحه در آن بخط خود نوشته اند... و نیز در حاشیه ٔص 230 آرد: یکی از فراهم کنندگان جنگ تاج الدین احمد وزیر که بطوری که اشاره شد اصل نسخه مورخ بتاریخ هفتصد و هشتاد و دو در کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان مضبوط و یک نسخه سواد آن نزد نگارنده است شخصی بنام عزالدین مطهر از شعرا و فضلای معاصر شاه شجاع که چهارده صفحه از این جنگ فراهم آورده ٔ اوست یعنی از صفحه ٔ 433 تا صفحه 447 نسخه ٔ متعلق بنگارنده و قسمت معظم این چهارده صفحه اشعار خود عزالدین مطهر است از غزل و قصیده و رباعی . در ابتدای این چهارده صفحه که به دست عزالدین مطهر فراهم شده نوشته شده است : «مما افصح عن لطایف المرتضی الاعظم صاحب جوامع الکلم فی نوابغ الحکم عزّ الملة و الدین مطهر اعلی اﷲ شأنه ». و در آخر این قسمت این عبارت نوشته شده است : «حررّه العبد الاصغرافقر عباداﷲ الغنی مطهربن عبداﷲبن علی الحسنی احسن اﷲ حاله و حقق آماله تذکرة لصاحبه الصاحب الاعظم مستجمع مکارم الاخلاق و محاسن الشیم خواجه تاج الدولة و الدین احمد عظم اﷲ قدره فی منتصف رجب المرجب لسنة اثنی و ثمانین و سبعمائه (782 هَ . ق .) حامداً ﷲ و مصلیاًلرسوله » از جمله ٔ اشعار این سید عزالدین مطهر قصیده ٔ مطولی است ... در مدح شاه شجاع ... اینک عین آن قصیده را در اینجا ثبت می کنیم ... مطلع قصیده این است :
حذر کن ای دل از آسیب روزگار حذر
که چرخ شعبده باز است و دهر حیلت گر...
سال 782 هَ . ق . که سال تدوین این محموعه است و صاحب مجموعه در آن سال وزارت داشته است مقارن سلطنت شاه شجاع مظفری (760- 786 هَ . ق .) است و بنابراین باحتمال قوی صاحب ترجمه یکی از وزرای شاه شجاع بوده است . آقای حکمت در ذیل تاریخ ادبیات برون . (از سعدی تا جامی ص 246- 247 نام وزیر مذکور را تاج الدین علی نقل کرده اند، این چنین : نسخه ٔ مجموعه ٔ اشعار خطی در اصفهان - در کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان جنگ نفیسی است که یکی از وزرای قرن هشتم هجری ساکن شیراز بنام تاج الدین علی بشکل بیاض ترتیب داده و بچند قسمت منقسم است و هر قسمت خاص یکی از شعرای همان عصر است و در ورق اول هر قسمت کاتبی بخط سرخ جلی بقلم ثلث نام و القاب آن شاعر را نوشته چهل و چهار تن از بزرگان زمان از وزراء و حکما و فقها و شعرا و عرفا و غیره هر یک چند صحیفه در آن ازمحفوظات خود یا از اشعار و آثار خویش چیزی نگاشته اند و آنان بتدریج از ماه صفر 782 هَ . ق . تا ماه شوال همان سال در آن سفینه یادداشتهائی ثبت و رقم و امضاکرده اند. سزاوار است این نسخه ٔ نفیس که از مآخذ ادبی این عصر و غزلی از حافظ و قطعاتی از ابن یمین و دیگران را متضمن است بعینه گراور و چاپ شود. (از سعدی تاجامی ج 1). در نام پدر وزیر مذکور خلط شده است ، چه مرحوم غنی در تاریخ عصر حافظ مقدمه ٔ ص یز حاشیه نوشته اند:... و جنگ دیگر که باهتمام تاج الدین احمد وزیردر سنه ٔ 782 هَ . ق . فراهم آورده شده باین معنی که اغلب فضلا و علمای معاصر او بخواهش او چیزی بخط خود در آن جنگ نوشته اند و نسخه ٔ منحصر به فرد آن در کتابخانه بلدیه ٔ اصفهان محفوظ است . و آقای محمد علی معلم حبیب آبادی کتابدار کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان در این باب یادداشتی برای ما فرستاده اند که ملخص آن چنین است :... درباره ٔ شرح احوال تاج الدین وزیر، جامع جنگ کتابخانه ٔ شهرداری باید بحضور مبارک عرض کنم که از قراری که این فقیر در سال 1359 باموانعی که برای اینکار در پیش داشتم فهرستی از آن در رساله یی مخصوص نوشتم ... هفتادو شش نفر در این جنگ بیاض بخط خود چیزی نوشته اند... و در بسیاری از این شماره ها نام جامع برده شده ولی از چند شماره ... قدری بیشتر از شماره های دیگر معرفی او شده و از همه چنین برآید که وی تاج الدین احمدبن محمدبن احمد و از وزراء مملکت فارس بوده و ظاهراً او غیر از تاج الدین عراقی احمدبن محمدبن علی است که در جلد دوم فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپهسالار نوشته و وی وزیر امیر مبارزالدین مظفری بوده و خواجوی کرمانی برخی از کتب خود را بنام او نموده ... رجوع به تاریخ عصر حافظ ص 9 و 20 و 51 و 132 و 199 و 230 و 231 و... شود.
حذر کن ای دل از آسیب روزگار حذر
که چرخ شعبده باز است و دهر حیلت گر...
سال 782 هَ . ق . که سال تدوین این محموعه است و صاحب مجموعه در آن سال وزارت داشته است مقارن سلطنت شاه شجاع مظفری (760- 786 هَ . ق .) است و بنابراین باحتمال قوی صاحب ترجمه یکی از وزرای شاه شجاع بوده است . آقای حکمت در ذیل تاریخ ادبیات برون . (از سعدی تا جامی ص 246- 247 نام وزیر مذکور را تاج الدین علی نقل کرده اند، این چنین : نسخه ٔ مجموعه ٔ اشعار خطی در اصفهان - در کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان جنگ نفیسی است که یکی از وزرای قرن هشتم هجری ساکن شیراز بنام تاج الدین علی بشکل بیاض ترتیب داده و بچند قسمت منقسم است و هر قسمت خاص یکی از شعرای همان عصر است و در ورق اول هر قسمت کاتبی بخط سرخ جلی بقلم ثلث نام و القاب آن شاعر را نوشته چهل و چهار تن از بزرگان زمان از وزراء و حکما و فقها و شعرا و عرفا و غیره هر یک چند صحیفه در آن ازمحفوظات خود یا از اشعار و آثار خویش چیزی نگاشته اند و آنان بتدریج از ماه صفر 782 هَ . ق . تا ماه شوال همان سال در آن سفینه یادداشتهائی ثبت و رقم و امضاکرده اند. سزاوار است این نسخه ٔ نفیس که از مآخذ ادبی این عصر و غزلی از حافظ و قطعاتی از ابن یمین و دیگران را متضمن است بعینه گراور و چاپ شود. (از سعدی تاجامی ج 1). در نام پدر وزیر مذکور خلط شده است ، چه مرحوم غنی در تاریخ عصر حافظ مقدمه ٔ ص یز حاشیه نوشته اند:... و جنگ دیگر که باهتمام تاج الدین احمد وزیردر سنه ٔ 782 هَ . ق . فراهم آورده شده باین معنی که اغلب فضلا و علمای معاصر او بخواهش او چیزی بخط خود در آن جنگ نوشته اند و نسخه ٔ منحصر به فرد آن در کتابخانه بلدیه ٔ اصفهان محفوظ است . و آقای محمد علی معلم حبیب آبادی کتابدار کتابخانه ٔ شهرداری اصفهان در این باب یادداشتی برای ما فرستاده اند که ملخص آن چنین است :... درباره ٔ شرح احوال تاج الدین وزیر، جامع جنگ کتابخانه ٔ شهرداری باید بحضور مبارک عرض کنم که از قراری که این فقیر در سال 1359 باموانعی که برای اینکار در پیش داشتم فهرستی از آن در رساله یی مخصوص نوشتم ... هفتادو شش نفر در این جنگ بیاض بخط خود چیزی نوشته اند... و در بسیاری از این شماره ها نام جامع برده شده ولی از چند شماره ... قدری بیشتر از شماره های دیگر معرفی او شده و از همه چنین برآید که وی تاج الدین احمدبن محمدبن احمد و از وزراء مملکت فارس بوده و ظاهراً او غیر از تاج الدین عراقی احمدبن محمدبن علی است که در جلد دوم فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپهسالار نوشته و وی وزیر امیر مبارزالدین مظفری بوده و خواجوی کرمانی برخی از کتب خود را بنام او نموده ... رجوع به تاریخ عصر حافظ ص 9 و 20 و 51 و 132 و 199 و 230 و 231 و... شود.
