تخجم
لغت‌نامه دهخدا
تخجم . [ ت َ ج ُ / ت َ خ َج ْ ج ُ ] (ص ) حریص و خداوند شره . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان ) (ناظم الاطباء) (لسان العجم شعوری ج 1 ورق 285). رشیدی آرد: بفتحتین و ضم جیم تازی مشدد ؛ حریص و خداوند شره . خاقانی گوید بیت :
نامم همای دولت و شهباز حضرت است
نه کرکس فرخج و نه زاغ تخجم است .
و له بیت :
پیش دلشان سپهر و انجم
این بوده ورخج و آن تخجم .
و در فرهنگ بفتح اول و سکون دوم و ضم جیم آورده و مصرع خاقانی راچنین نقل کرده : «نه کرکس فرخجه و نه زاغ تخجم است » و بیت دیگر را ملاحظه نکرده - انتهی . صاحب انجمن آرا و آنندراج آرند: بر وزن تحکم ؛ بمعنی حریص وخداوند شره و در فرهنگها، خاصه جهانگیری ، مختلف و غلط آورده اند و عربی است نه پارسی و با حای مهمله صحیح نه به خای معجمه - انتهی . در برهان گوید تخجم بر وزن انجم ؛ بمعنی حریص و خداوند شره باشد. ولی از بیت خاقانی بقرینه ٔ فرخج این معنی درست درنمی آید، خاصه که انجم را به صفت آز و شره صفت نکرده اند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
نامم همای دولت و شهباز حضرت است
نه کرکس فرخج و نه زاغ تخجم است .
و له بیت :
پیش دلشان سپهر و انجم
این بوده ورخج و آن تخجم .
و در فرهنگ بفتح اول و سکون دوم و ضم جیم آورده و مصرع خاقانی راچنین نقل کرده : «نه کرکس فرخجه و نه زاغ تخجم است » و بیت دیگر را ملاحظه نکرده - انتهی . صاحب انجمن آرا و آنندراج آرند: بر وزن تحکم ؛ بمعنی حریص وخداوند شره و در فرهنگها، خاصه جهانگیری ، مختلف و غلط آورده اند و عربی است نه پارسی و با حای مهمله صحیح نه به خای معجمه - انتهی . در برهان گوید تخجم بر وزن انجم ؛ بمعنی حریص و خداوند شره باشد. ولی از بیت خاقانی بقرینه ٔ فرخج این معنی درست درنمی آید، خاصه که انجم را به صفت آز و شره صفت نکرده اند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
