تربت حیدریه

تربت حیدریه . [ ت ُ ب َ ت ِ ح ِ دَ ری ی ِ ] (اِخ ) شهر تربت حیدریه در 185هزارگزی مرکز استان مشهد و 900هزارگزی زاهدان بر سر راه شوسه ٔ تجارتی جنوب خاوری کشور ایران قرار دارد. مختصات جغرافیائی آن بشرح زیر است : 36 درجه و 13 دقیقه ٔ طول ، 58 درجه و 15 دقیقه ٔ عرض نسبت به گرینویچ . هوای شهر تربت معتدل و مرطوب مالاریائی است ، بیشتر آب آن بواسطه ٔ املاح گچی سنگین است و فقط قناتی در 4هزارگزی شمال باختری شهر وجود دارد که آبش گواراست و نظر به دوری راه برای همه مقدور نیست که برای شرب از آن استفاده کنند. شهر تربت حیدریه یکی از شهرهای قدیمی است که در سال 1211 هَ . ق . اسحاق خان قراتاتار، به امر نجفعلیخان رئیس طایفه ٔ تاتار در جنب مقبره ٔ قطب الدین حیدر بنا نموده و خندقی دور آن کشیده ، چون بنای تربت در جوار قطب الدین حیدر ساخته شده بود به اسم تربت حیدریه نامیده شد و بواسطه ٔ این که در سر راه هندوستان واقع شده ، بسرعت ترقی کرده کوچه ها و بازاری به آن اضافه گردید و بصورت شهر درآمد.
در زمان سلطنت رضاشاه یک خیابان شمال - جنوبی که از وسط شهر عبور میکند احداث شدو یک خیابان از باختر بخاور کشیده شده که بباغ ملی منتهی میشود. شهر تربت بواسطه ٔ نزدیکی بکوه و باغات زیادی که در اطراف آن است از زیباترین شهرهای ایران است ، مخصوصاً احداث باغ ملی در روی تپه بزیبائی شهر افزوده است . این شهر در حدود 250 باب مغازه و 4 باب گاراژ دارد. آب مشروب شهر از چند رشته قنات است ولی چون کفایت شهر را نمی کند از آب چاه و آب انبار استفاده میکنند. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9).