تناظر

تناظر. [ ت َ ظُ ] (ع مص ) بهم نظر کردن . (زوزنی ). بریکدیگر نگریستن . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء)(از اقرب الموارد). || تناظرت النخلتان ؛ یعنی ، نگریست خرمابن ماده بسوی نر و گشنی حاصل نشد یا که گشنی داده نشد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (ازاقرب الموارد). || مقابله نمودن . || مشقت و ریاضت کشیدن در کار. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || (اصطلاح نجومی ) نزد منجمان ، آن را اتصال طبعی نیز نامند و بجای اتصالات نظر بکار برند و این بر سه نوع است : تسدیس و تربیع و مقابله . و این چنان بود که بعد دو کوکب از دو نقطه ٔ اعتدال برابر اتفاق افتد مثلا چون کوکبی در بیستم درجه ٔ حمل بود و کوکبی در دهم درجه ٔ حوت ، میان هر دو تسدیس است که این هر دو درجه موافقند در مطالع بجهت آنکه بعد هر دو از اول حمل مساوی است بر توالی حمل و مخالف توالی حوت پس چون دو کوکب در این دو جزء باشند بجای نظر تسدیس نشیند. و همچنین ثور و دلو در مطالع موافقند. ثور بر توالی و دلو برخلاف توالی و این تربیع بود. و اجزاء جوزا یا جدی موافقند بر توالی . و این بجای مقابله نشیند و اگر ابتدای آن قسمت از میزان کنند حکم همین باشد آن اجزاء را که موافق باشند در درازی روز. بعد ایشان از دو نقطه ٔانقلاب برابر باشد. چنانکه اجزاء سرطان تا جوزا برخلاف توالی و اجزاء جوزا تا سرطان بر توالی . پس کوکبی در بیستم درجه ٔ سرطان باشد و دیگری در دهم درجه ٔ جوزا، میان هر دو تسدیس باشد. و همچنین اسد را با ثور و سنبله را با حمل و میزان را با حوت و عقرب را با دلوو قوس را با جدی و اگر از نقطه ٔ جدی ابتدا گیرند همین حکم دارد. این در شجره گفته ، بدان که بودن دو کوکب در دو طرف دو نقطه ٔ اعتدالین ، ببعد متساوی مسمی است به تناظر مطلعی . و بودن دو کوکب در دو طرف دو نقطه ٔ انقلابین به بعد متساوی مسمی است به تناظر زمانی . این در توضیح التقویم گفته . و تناظر مطلعی را اتفاق قوت نیز نامند و تناظر زمانی را اتفاق طبقت نیز گویند. کذا فی کفایةالتعلیم . (از کشاف اصطلاحات الفنون ).