جبرتی
لغت‌نامه دهخدا
جبرتی . [ ج َ رَ ] (اِخ ) حسن بن ابراهیم بن حسن بن علی بن محمدبن عبدالرحمان الزیلعی الجبرتی الحنفی مکنی به ابوالتهانی . پدر مورخ مشهور عبدالرحمن جبرتی و از مردم جبرت از بلاد حبشه است . در ده سالگی قرآن را از حفظ داشت و بحفظ متون اشتغال ورزید و با ابن شیخ شرنبلانی ملازم بود و متن کتاب «نورالایضاح » را که از مؤلفات پدرش و در عبادات است ، بر او قرائت کرد و همین شیخ درسال 1133 هَ .ق . بصاحب ترجمه اجازه داد و خود وی در اواخر همان سال درگذشت جبرتی بسیاری از شیوخ عصر خود را درک کرد و در کسب علم کوشید تا بر معاصران فائق آمد. سپس بتدریج فقه و معقول و در عین حال بتجارت پرداخت ... جده ٔ او ثروتمند بود و املاک و عقار فراوان داشت و موقوفاتی برقرار کرد و از جمله مکتب خانه ای برای ایتام مسلمانان ساخت - جبرتی در علوم ریاضی مانند هیئت و هندسه بکمال رسید و هنگامی که درگذشت بیش از چهل فرزند پسر و دختر داشت که هیچکدام بسن بلوغ نرسیده بودند و از فرزندان وی جز عبدالرحمن مورخ مشهورهیچکدام زنده نماند. او را کتابیست بنام : الاقوال المعربة عن احوال الاشربة. که ضمن مقابسات ابوحبان توحیدی در مجموعه ای که شامل سی و سه رساله است بسال 1237هَ .ق . در مصر بچاپ رسیده است . (از معجم المطبوعات ). و رجوع به الاعلام زرکلی و قاموس الاعلام ترکی شود.
در اسماءالمؤلفین تألیفات او بشرح زیر آمده :
1 - اخصرالمختصرات علی ربع المقنطرات . 2 - اصلاح الاسفار عن وجوه بعض مخدرات 3 - الدرلدرالمختار 4 - الاقوال المعربة عن احوال الاشربه 5 - بلوغ الامال فی کیفیةالاستقبال 6 - الثمرات المجنیة من ابواب الفتحیه 7 - الجداول البهیه بریاض الخزرجیه 7 - حقائق الدقائق علی دقائق الحقایق لسبطالماردینی 8 - الدرالثمین فی علم الموازین 9 - رفعالاشکال بظهورالعشر فی العشر فی غالب الاشکال . 10 - العجالة علی اعدل الة 11 - القول الصائب فی الحکم علی الغائب 12 - کشف اللثام عن وجوه مخدرات النصف الاول من ذوی الارحام 13 - مأخذ الضبط فی اعتراض الشرط علی الشرط 14 - المفصحة فیما یتعلق بالاسطحة 15 - نزهةالعینین فی ذکاةالمعدنین 16 - النسمات الفتحیه علی الرسالة الفتحیه و جز آن از شروح و حواشی . (از اسماءالمؤلفین ص 300). و رجوع بقاموس الاعلام ترکی شود.
در اسماءالمؤلفین تألیفات او بشرح زیر آمده :
1 - اخصرالمختصرات علی ربع المقنطرات . 2 - اصلاح الاسفار عن وجوه بعض مخدرات 3 - الدرلدرالمختار 4 - الاقوال المعربة عن احوال الاشربه 5 - بلوغ الامال فی کیفیةالاستقبال 6 - الثمرات المجنیة من ابواب الفتحیه 7 - الجداول البهیه بریاض الخزرجیه 7 - حقائق الدقائق علی دقائق الحقایق لسبطالماردینی 8 - الدرالثمین فی علم الموازین 9 - رفعالاشکال بظهورالعشر فی العشر فی غالب الاشکال . 10 - العجالة علی اعدل الة 11 - القول الصائب فی الحکم علی الغائب 12 - کشف اللثام عن وجوه مخدرات النصف الاول من ذوی الارحام 13 - مأخذ الضبط فی اعتراض الشرط علی الشرط 14 - المفصحة فیما یتعلق بالاسطحة 15 - نزهةالعینین فی ذکاةالمعدنین 16 - النسمات الفتحیه علی الرسالة الفتحیه و جز آن از شروح و حواشی . (از اسماءالمؤلفین ص 300). و رجوع بقاموس الاعلام ترکی شود.
