جبه
لغت‌نامه دهخدا
جبه . [ ج ُب ْ ب َ ] (ع اِ) نوعی از پیراهن . (منتهی الارب ). پیراهن . (آنندراج ). لباسی بلند و بی آستین که بر روی لباسها پوشند. (از تاج العروس ) (از اقرب الموارد) . لباس و پوشش بلندآستین درازی که به روی لباسهای دیگر پوشند. (ناظم الاطباء). جامه ای است چون لباده و آبدست آستین بلند. نوعی جامه ٔ دراز مردان که بر روی دیگر جامه ها پوشند. پوششی است معروف . جامه ٔ پیش ناشکافته . خلاف شقه که جامه ٔ پیش شکافته است . خلاف شقق . ج ، جُبَب ، جِباب . (تاج العروس ) (منتهی الارب ) (اقرب الموارد): لبسوا جباب الخز و اندس فی جبته کما یندس الثعلب فی جبته . (از اقرب الموارد) :
از شعر جبه باید و از گبر پوستین
باد خزان برآمد ای بوالبصر درفش !
بلاش عشق من آن نوجوان بسان کلاب
جوال و جبه ٔ من لاش کرد و کیسه خراب .
یکی مرد را گفتم حال چیست ؟ گفت بوبکر حصیری را و پسرش را خلیفه با جبه و موزه به خانه ٔ خواجه آورد. (تاریخ بیهقی ص 160). بوعلی بر استری بود بند در پای پوسیده و جبه ٔ عتابی سبز داشت . (تاریخ بیهقی ص 204). حسنک پیدا آمد بی بند، جبه ای داشت حبری رنگ . (تاریخ بیهقی ص 180).
چندین چرا خرامی آراسته بکشی
در جبه ٔبهائی گر نیستی بهائی .
با صورت نیکو که بیامیزد با او
با جبه ٔ سقلاطون با شعر مطیر.
گفت بهلول را یکی داهی
جبه ٔ برد بخشمت خواهی .
اگر جبه ٔ خاره را مستحقم
ز تو بس کنم جبه ٔ زندنیچی .
میان جبه ٔ من حشو نیست ارچه بسی
بشعرم اندرحشو است و بر تو مفهوم است .
دریغ تیم عروس و دریغ تیم ملک
که این و آن سفط جبه بود و دستارم .
دستار خز و جبه ٔ خارا نکوست لیک
تشریف وعده دادن استر نکوتر است .
داری از این خوی مخالف بسیچ
گرمی و صد جبه و سردی و هیچ .
چونک در ملکش نباشد حَبّه ای
جز پی گنگل چه جوید جُبّه ای .
تو به ریش و به جبه معتبری
اگر آن ریش واهلی چه بری ؟
جبه ٔ برد که او جنه ٔ برد آمده است
پشت گرمی وی از پنبه ز روی پندار.
برای لشکر سرماست قلعه ٔ جبه
که دارد از یقه و جیب گرد خندق و سور.
زره سان حلقه ٔ اسباب دنیا در گوش مکنید تا جبه وار میخدوز جفای زمان نشوید. (دیوان البسه ٔ نظام قاری ص 170).
مرا سردار پشمین جبه ای داد
نه آن را آستر بود و نه رویی .
|| استخوان ابرو. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). || زره . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) :
لنا جبب و ارماح طوال
بهن تمارس الحرب الشطونا.
شنیده ای تو بسی قصه ٔ سلحشوران
بحرب دیده دلیران بجبه و مغفر.
خشم و قهر و غضبت جوشن وجبه است و زره
شهوتت جامه ٔ خوابست و لباست شب تار.
|| کعب سنان که سرنیزه در آن فرورود. (از تاج العروس ) (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). آنچه نیزه بدو گذرد از سنان . (از تاج العروس ) (مهذب الاسماء). ج ، جُبَب . (مهذب الاسماء). || میانه ٔ خانه . (منتهی الارب ). || سپیدی دست و پای ستور که از زانو درگذشته باشد. (از تاج العروس ) (منتهی الارب ). || حشو سم یاسر آن . || بند زانو. (منتهی الارب ). آنجا که لنگ به ساق پیوندد. (مهذب الاسماء). پیوند ساق و ران . (از تاج العروس ). || پیوند سردست . || (ص ) بددل . (منتهی الارب ). ترسو. (از تاج العروس ). الجبة کسکر؛ الجبان من الرجال . (تاج العروس ).
- جبه خانه ؛ جایی که جبه در آن نهند. آنجا که زره و اسلحه در آن گذارند. رجوع به جبه خانه شود.
از شعر جبه باید و از گبر پوستین
باد خزان برآمد ای بوالبصر درفش !
منجیک .
بلاش عشق من آن نوجوان بسان کلاب
جوال و جبه ٔ من لاش کرد و کیسه خراب .
طیان .
یکی مرد را گفتم حال چیست ؟ گفت بوبکر حصیری را و پسرش را خلیفه با جبه و موزه به خانه ٔ خواجه آورد. (تاریخ بیهقی ص 160). بوعلی بر استری بود بند در پای پوسیده و جبه ٔ عتابی سبز داشت . (تاریخ بیهقی ص 204). حسنک پیدا آمد بی بند، جبه ای داشت حبری رنگ . (تاریخ بیهقی ص 180).
چندین چرا خرامی آراسته بکشی
در جبه ٔبهائی گر نیستی بهائی .
ناصرخسرو.
با صورت نیکو که بیامیزد با او
با جبه ٔ سقلاطون با شعر مطیر.
ناصرخسرو.
گفت بهلول را یکی داهی
جبه ٔ برد بخشمت خواهی .
سنائی .
اگر جبه ٔ خاره را مستحقم
ز تو بس کنم جبه ٔ زندنیچی .
سوزنی .
میان جبه ٔ من حشو نیست ارچه بسی
بشعرم اندرحشو است و بر تو مفهوم است .
سوزنی .
دریغ تیم عروس و دریغ تیم ملک
که این و آن سفط جبه بود و دستارم .
سوزنی .
دستار خز و جبه ٔ خارا نکوست لیک
تشریف وعده دادن استر نکوتر است .
خاقانی .
داری از این خوی مخالف بسیچ
گرمی و صد جبه و سردی و هیچ .
نظامی .
چونک در ملکش نباشد حَبّه ای
جز پی گنگل چه جوید جُبّه ای .
مولوی .
تو به ریش و به جبه معتبری
اگر آن ریش واهلی چه بری ؟
اوحدی .
جبه ٔ برد که او جنه ٔ برد آمده است
پشت گرمی وی از پنبه ز روی پندار.
نظام قاری (دیوان البسه ص 13).
برای لشکر سرماست قلعه ٔ جبه
که دارد از یقه و جیب گرد خندق و سور.
نظام قاری (دیوان البسه ص 33).
زره سان حلقه ٔ اسباب دنیا در گوش مکنید تا جبه وار میخدوز جفای زمان نشوید. (دیوان البسه ٔ نظام قاری ص 170).
مرا سردار پشمین جبه ای داد
نه آن را آستر بود و نه رویی .
یغما.
|| استخوان ابرو. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). || زره . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) :
لنا جبب و ارماح طوال
بهن تمارس الحرب الشطونا.
(از اقرب الموارد).
شنیده ای تو بسی قصه ٔ سلحشوران
بحرب دیده دلیران بجبه و مغفر.
نظام قاری .
خشم و قهر و غضبت جوشن وجبه است و زره
شهوتت جامه ٔ خوابست و لباست شب تار.
نظام قاری (دیوان البسه ص 12).
|| کعب سنان که سرنیزه در آن فرورود. (از تاج العروس ) (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). آنچه نیزه بدو گذرد از سنان . (از تاج العروس ) (مهذب الاسماء). ج ، جُبَب . (مهذب الاسماء). || میانه ٔ خانه . (منتهی الارب ). || سپیدی دست و پای ستور که از زانو درگذشته باشد. (از تاج العروس ) (منتهی الارب ). || حشو سم یاسر آن . || بند زانو. (منتهی الارب ). آنجا که لنگ به ساق پیوندد. (مهذب الاسماء). پیوند ساق و ران . (از تاج العروس ). || پیوند سردست . || (ص ) بددل . (منتهی الارب ). ترسو. (از تاج العروس ). الجبة کسکر؛ الجبان من الرجال . (تاج العروس ).
- جبه خانه ؛ جایی که جبه در آن نهند. آنجا که زره و اسلحه در آن گذارند. رجوع به جبه خانه شود.
