جحیم
لغت‌نامه دهخدا
جحیم . [ ج َ ] (ع ص ، اِ) آتش سخت شعله زن . (از اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از قطر المحیط). || آتش توبرتو. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || هر آتش بزرگ که در مغاکی افروخته باشند. (منتهی الارب ) (از قطر المحیط) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). آتش بزرگ . (ترجمان القرآن ) (مهذب الاسماء). آتش بسیار قوی و بلند. (آنندراج ) (غیاث اللغات ). || جای سخت گرم . (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || یکی ازنامهای دوزخ . مؤنث است . (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) : فان الجحیم هی المأوی . (قرآن 79 / 39). و اذا الجحیم سعرت . (قرآن 81 / 12). و برزت الجحیم للغاوین . (قرآن 26 / 91).
سیزده سال اگر ماند در خلد کسی
بر سبیل حبس ، آن خلد نماید چو جحیم .
نه کسش یاور و نه ایزد یار
هر کرا نفس زد بنار جحیم .
یکی را نعیمی یکی را جحیمی .
روز صفین و بخندق بسوی ثغر جحیم
عاصی و طاغی را تیغ علی بود مشیر.
راست کردند این خران سوگند تو
پر کنی زیشان کنون بی شک جحیم .
«زر و بز هر دو نباشد» مثل عام این است
یک رهت سوی جحیم است و دگر سوی نعیم .
قوله تعالی : لها [ اَی جهنم ] سبعة ابواب لکل باب منهم جزء مقسوم : نام اول جحیم ، نام دوم جهنم ، سیم سقر، چهارم سعیر، پنجم لظی ، ششم هاویه ، هفتم حطمه . (قصص الانبیاء جویری ص 7).
که خود زبان زبانی به حبسگاه جحیم
دهد جواب بواجب که اخسئوا فیها
چند از نعیم سبعه ٔ الوان چو کافران
کار جحیم سبعه ز امعا برآورم .
کوشنده نه از پی بهشتیم
جوشنده نه از غم جحیمیم .
در درکات دوزخ و طبقات جحیم به آب حمیم و عذاب الیم معذب میدارند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 259).
- عذاب جحیم ؛ عذاب دوزخ . کنایه از عذاب سخت دردناک :
ایمن از شر نفس خود بودی
در غم حرقت و عذاب جحیم .
- نار جحیم ؛ کنایه از آتش بزرگ یا آتش جهنم .
سیزده سال اگر ماند در خلد کسی
بر سبیل حبس ، آن خلد نماید چو جحیم .
بوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 390).
نه کسش یاور و نه ایزد یار
هر کرا نفس زد بنار جحیم .
بوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 388).
یکی را نعیمی یکی را جحیمی .
مصعبی (از تاریخ بیهقی ص 384).
روز صفین و بخندق بسوی ثغر جحیم
عاصی و طاغی را تیغ علی بود مشیر.
ناصرخسرو.
راست کردند این خران سوگند تو
پر کنی زیشان کنون بی شک جحیم .
ناصرخسرو.
«زر و بز هر دو نباشد» مثل عام این است
یک رهت سوی جحیم است و دگر سوی نعیم .
ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 300).
قوله تعالی : لها [ اَی جهنم ] سبعة ابواب لکل باب منهم جزء مقسوم : نام اول جحیم ، نام دوم جهنم ، سیم سقر، چهارم سعیر، پنجم لظی ، ششم هاویه ، هفتم حطمه . (قصص الانبیاء جویری ص 7).
که خود زبان زبانی به حبسگاه جحیم
دهد جواب بواجب که اخسئوا فیها
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 31).
چند از نعیم سبعه ٔ الوان چو کافران
کار جحیم سبعه ز امعا برآورم .
خاقانی (دیوان ص 249).
کوشنده نه از پی بهشتیم
جوشنده نه از غم جحیمیم .
خاقانی .
در درکات دوزخ و طبقات جحیم به آب حمیم و عذاب الیم معذب میدارند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 259).
- عذاب جحیم ؛ عذاب دوزخ . کنایه از عذاب سخت دردناک :
ایمن از شر نفس خود بودی
در غم حرقت و عذاب جحیم .
ناصرخسرو.
- نار جحیم ؛ کنایه از آتش بزرگ یا آتش جهنم .
