حبان

حبان . [ ح َب ْ با ](اِخ ) ابن احمد. ابوالمظفر ترمذی . از طبقه ٔ سادسه است و در مائه ٔ چهارم هجریه میزیست و امام وقت خود و حنبلی مذهب بود و لسانی در وعظ خوش داشت و بسیاری از مردم از بیان و لسان وی فایدت دینی و دنیوی میبردند،گویند هرگاه که در مجلس موعظت نشستی خضر علیه السلام در آن مجلس حاضر آمدی ، و او در میان شیوخ بجلالت و خوشی حالت موصوف بود و او شاگرد محمدبن حامد اشگردیست و اشگردی شاگرد شیخ ابوبکر وراق بود و نسبتش در عرفان بدان دو است ، و او را سخن بیشمار است و حکایات نیکو بسیار. در معاملت و زهد و ورع و تقوی لسانی مخصوص و بیانی دلجو داشته . شیخ الاسلام گفته که ابوالمظفر ترمذی و استادش محمدبن حامد و استاد او ابوبکر وراق مگس از خود نمیراندند تا مبادا سبب آزار برادر دینی گردد. ابوبکر وراق گوید تا مسلمانی نشسته باشد مگس از خود دور مکن که از تو برخیزد و به روی دیگری نشیند، معلوم میشود که آن وقت مگس از خود بازنمیکرده اند و گویند بسیاری از اوقات مواظبت کردند دیدند بدان نیت مگس بر وی ننشسته و به نیت توکل شغل ایشان را خداوند کفایت کرده ، بعضی از اهالی این طبقه گفته اند که مراد رنجهایی است که بر شخص میرسد تحمل آنرا می کنند ازبرای راحت یاران . تا اینجا بود ترجمه ٔ وی از نفحات الانس و در بعضی از کتب این قوم نام وی دیده شد و لسان وعظاو را توصیف کرده اند، ازجمله بیانات اوست که به لسان وعظ و نصیحت گفته : چون مرد را دامن تقوی آلوده به گناهان نباشد و در خدمت تقصیر نکند مرد است والاّ چه فرق او را با آنان که از نظر حق دور و در حجاب سرگردانی مستورند؟ و هم از اوست که به لسان وعظ گفته است :بالاترین درجات و بهترین حالات مرد را گذشتن از حقوق غیر است و چشم نداشتن به شئونات خلائق ، و نیز گفته است آن کس که قناعت را بر ذلت سؤال برگزید هرچه خواهد از شئونات دنیا و آخرت او را میسر است . او را گفتند یا شیخ ما را وصیتی کن گفت پرهیزگاری را شعار خود سازید گفتند آن چیست گفت هرچه هست در اینست و اول درجه آنست که هرچه را مال غیر دانی و نهی الهی است از آن اجتناب کنی . حبان بفتح حاء مهمله و تشدید باء موحده . اشگرد به شین معجمه ٔ ساکن و کاف عجمیه و سکون راء مهمله و کسر دال مهمله . (نامه ٔ دانشوران ج 2 ص 268).