حجةالاسلام تبریزی

حجةالاسلام تبریزی . [ ح ُج ْ ج َ تُل ْ اِ م ِ ت َ ] (اِخ ) میرزا اسماعیل پسر سوم حجةالاسلام آخوند ملامحمد ممقانی بن الحسین التبریزی الممقانی است . پس از برادرش حجةالاسلام میرزا محمدتقی در تبریز از مراجع بزرگ شیخیه بود. فقیه و محدث و ادیب و شاعر و بسیار متقی و زاهد وگوشه گیر بود. در مجلس درس علماء تبریز بتحصیل علوم دینیه نشسته و از مشایخ این شهر کسب علم نموده بعد بعراق عرب سفر کرده و نزد مشایخ بزرگ آن دیار تلمذ کرده و از بعض علماء عراق عرب به اخذ اجازه ٔ اجتهاد نایل گردیده است . نادر میرزا قاجار در تاریخ تبریز در ترجمه ٔ او مینویسد: «او فاضلی فقیه و محدثی نبیه است . زهدی نیک دارد. جمعی کثیر از مردم تبریز بدین خاندان مرید باشد. اکنون ریاست این شعبه از علماء با این خانه و خانه ٔ حاج میرزا شفیع است ». تخلص او در شعر «نیاز» است . دو قصیده ٔ فارسی که در مدح مولی امیرالمؤمنین علی (ع ) است در مجموعه ٔ اشعار حجةالاسلام میرزا محمدتقی از او روایت شده ، این سه بیت از آنجا است :
دلا تا کی در این عالم غم و جور و محن بینی
بکار خویشتن هردم دو صد عقد و شکن بینی .
و نیز گوید:
ای مظهر صفات خداوند بی مثال
ای ذات پاکت آینه ٔ ذات ذوالجلال
عکس است از جمال تو در جام آفتاب
از عکس عکس بسته بمه درگه قبال .
او در عمارت پدرش در محله ٔ شتربان ساکن بود چون آن عمارت در اثر حادثه ٔ سیل خراب شد از آنجا بیرون آمده در محله ٔ راسته کوچه در بیرون بازارچه ٔ صفی مسکن گزید. وفاتش در عشر دوم قرن چهاردهم هجری قمری در تبریز اتفاق افتاد و جنازه او را بشهر نجف حمل کرده در خاک وادی السلام دفن کردند. (از کتاب المحافل تألیف جعفر سلطان القرائی تبریزی ).