خوارزمشاهیان

خوارزمشاهیان . [ خوا / خا رَ ] (اِخ ) عنوان مشهورسلسله ای از سلاطین مسلمان خوارزم که از سنه ٔ 470 هَ . ق . تا حدود 628 هَ . ق . در مملکت خوارزم یا متعلقات آن حکومت کرده اند و در بعضی از مواقع بر قسم عمده ٔبلاد خراسان و بعضی بلاد عراق و حتی آذربایجان نیز استیلاء داشته اند. مؤسس این سلسله نوشتکین غرچه طشت دارملکشاه بود و از جانب او در 470 هَ . ق . ولایت خوارزم را که در آن زمان منال آن حواله ٔ طشت خانه بود یافت . بعد از او اخلافش در آن ولایت فرمانروایی کردند. سلسله ٔ خوارزمشاهیان در اوایل حال تابع سلسله ٔ سلاجقه بودند و در زمان سنجربن ملکشاه داعیه ٔ استقلال یافتند واتسز بتوسعه ٔ قلمرو خویش اهتمام نمود. هفتمین پادشاه این سلسله سلطان محمد خوارزمشاه با حمله ٔ مغولان مواجه گشت و از دست آنان بگریخت و پسرش جلال الدین منکبرنی آخرین پادشاه این سلسله نیز با وجود مقاومت رشیدانه عاقبت منهزم شد و مقتول گردید و بدینگونه سلسله ٔ خوارزمشاهیان انقراض یافت . این سلسله سومین سلسله ٔ خوارزمشاهیان محسوب میشود. دو سلسله ٔ دیگر مقیم در آنجا یکی بنام آل عراق و دیگر بنام مأمونیان معروف بوده اند. اینک جدول نام پادشاهان این سلسله : نوشتکین غرچه متوفی 491 هَ . ق . قطب الدین محمد از 491 تا 521 هَ . ق . آتسز از 521 تا 551 هَ . ق . ایل ارسلان از 551 تا 568 هَ . ق . سلطانشاه (پسر ایل ارسلان ) متوفی 568 هَ . ق . علاءالدین تکش (پسر ایل ارسلان ) از 568 تا 596 هَ . ق . علاءالدین محمد از 596 تا 617 هَ . ق . منکبرنی از 617 تا 628 هَ . ق . (از دائرة المعارف فارسی ).