دانق
لغت‌نامه دهخدا
دانق . [ ن ِ / ن َ ] (معرب ،اِ) دانگ که شش یک درهم است . (منتهی الارب ) (آنندراج ). داناق . (منتهی الارب ). معرب دانگ است . (غیاث ). معرب دانگ است و شرح آن ضمن بیان معنی مثقال در حرف ثاء مثلثه مذکور گردید. (کشاف اصطلاحات الفنون ). معرب دانگ و آن چهار تسوج است و بعضی گفته اند چهار قیراط و بعضی گفته اند شش یک مثقال . (از بحر الجواهر). چهار طسوج . (حاشیه ٔ الجماهر بیرونی ص 49). سدس دینار و درهم .شش حبه است . (مهذب الاسماء). شش حبه و حبه دو شعیره است . دانگ شش حبه است . (دهار). دو قیراط است . دانگ ودانگی معادل است با ده جو یا ده شعیره . دانگ . سدس مثقال . (الجماهر ص 49). مقدار هشت حبه یعنی هشت جو میانه است . سیوطی گوید دانق دو قیراط و قیراط دو طسوج وطسوج دو حبه و حبه دانه ٔ گندم است . (از حاشیه ٔ النقود العربیه ص 46). جوالیقی در المعرب گوید دانق بکسر نون معرب است و دو بیت ذیل را شاهد آرد :
یا قوم من یعذر من عجرد
القاتل المرء علی الدانق
لمارأی میزانه شائلا
وَ جاه بین الجید و العاتق .
و نیز مصحح و طابع المعرب در حاشیه ٔ ص 76 بمناسبت شرح ذیل را افزوده است که مفید وروشنگر اختلافی است که در وزن دانق دیده می شود. گوید: برخی چون فیروزآبادی در قاموس دانق را شش یک درهم ودیگری هشت یک درهم گوید و سبب این اختلاف اختلاف وزن دراهم است و این اختلاف را عبدالملک بن مروان خلیفه ٔ اموی چون ملاحظه کرد دراهم را هشت و چهار دانگ یافت آنها را گرد آورد و در هم آمیخت و از میانه درهم شش دانگی بحاصل کرد. (از حاشیه ٔ المعرب ص 76) (حاشیه ٔ ص 37 النقود العربیة). و نیز در حاشیه ٔ همان صفحه توضیح راافزوده است که طسوج یک چهارم دانق است و وزن آن دو گندم باشد. ج ، دوانق . (النقودالعربیة). ج ، دوانیق . (مهذب الاسماء) (النقود العربیة). دانق سدس الدرهم معرب دانگ بالفارسیه و هو عند الیونان حبة خرنوب و الدانق الاسلامی حبتا خرنوب و ثلثا حبة خرنوب لان الدراهم الاسلامی ست عشرة خرنوب . (اقرب الموارد). از مجموع اقاویل فوق معلوم میگردد که دانق معرب دانگ است و آن هم مبین نسبت دراهم و هم مبین وزن دراهم است . رجوع به دانگ و رجوع به کتاب النقودالعربیة شود. || شش یک . سدس . (زمخشری ). دانگ رجوع به دانگ شود.
یا قوم من یعذر من عجرد
القاتل المرء علی الدانق
لمارأی میزانه شائلا
وَ جاه بین الجید و العاتق .
(المعرب ص 145).
و نیز مصحح و طابع المعرب در حاشیه ٔ ص 76 بمناسبت شرح ذیل را افزوده است که مفید وروشنگر اختلافی است که در وزن دانق دیده می شود. گوید: برخی چون فیروزآبادی در قاموس دانق را شش یک درهم ودیگری هشت یک درهم گوید و سبب این اختلاف اختلاف وزن دراهم است و این اختلاف را عبدالملک بن مروان خلیفه ٔ اموی چون ملاحظه کرد دراهم را هشت و چهار دانگ یافت آنها را گرد آورد و در هم آمیخت و از میانه درهم شش دانگی بحاصل کرد. (از حاشیه ٔ المعرب ص 76) (حاشیه ٔ ص 37 النقود العربیة). و نیز در حاشیه ٔ همان صفحه توضیح راافزوده است که طسوج یک چهارم دانق است و وزن آن دو گندم باشد. ج ، دوانق . (النقودالعربیة). ج ، دوانیق . (مهذب الاسماء) (النقود العربیة). دانق سدس الدرهم معرب دانگ بالفارسیه و هو عند الیونان حبة خرنوب و الدانق الاسلامی حبتا خرنوب و ثلثا حبة خرنوب لان الدراهم الاسلامی ست عشرة خرنوب . (اقرب الموارد). از مجموع اقاویل فوق معلوم میگردد که دانق معرب دانگ است و آن هم مبین نسبت دراهم و هم مبین وزن دراهم است . رجوع به دانگ و رجوع به کتاب النقودالعربیة شود. || شش یک . سدس . (زمخشری ). دانگ رجوع به دانگ شود.
