درودن
لغت‌نامه دهخدا
درودن . [ دُ دَ ] (مص ) درو کردن و بریدن غله .(برهان ). زراعت قطع کردن . (از آنندراج ). کشت غله ٔ رسیده بریدن . (شرفنامه ٔ منیری ). درو کردن و درویدن و بریدن غله . (ناظم الاطباء). بریدن کشت با داس . حصاد کردن . درویدن . بدرودن . بدرویدن . دروش . درو. (یادداشت مرحوم دهخدا). دریدن . (شرفنامه ٔ منیری ). چیدن . اجتراز. احتصاد. حُساف . حَسف . (منتهی الارب ). حصاد. حصد. (دهار) (تاج المصادر بیهقی ). خسودن . خسوردن . و رجوع به درویدن شود :
چو ما چرخ گردون فراوان سرشت
درود آن کجا به آرزو خود بکشت .
که آن بر، نخستین تو خواهی درود
و ز آتش نیابی مگر تیره دود.
بدان خارکن گفت از ایدر برو
همه خار کندی کنون زر درو.
جهانا مپرور چو خواهی درود
چو می بدروی پروریدن چه سود.
بکارند و ورزند و خود بدروند
بگاه خورش سرزنش نشنوند.
گیاهان کوهی فراوان درود
بیفگند ازو هر چه بیکار بود.
چندانکه توانستی رحمت بنمودی
چندان که توانستی ملکت بزدودی
کشتی حسنات و ثمراتش بدرودی
دشوار تو آسان شد و آسان تو دشوار.
زمانی بدین داس گندم درو
بکن پاک پالیزم از خار و خو.
رورو جانا همی غلط پنداری
گندم نتوان درود چون جو کاری .
اوت کشت و اوت هم خواهد درودن بی گمان
هرکه کارد بدرود پس چون کنی چندین مرا.
ای جسته دی ز دستت فردا بدست تو نه
فردا درود باید تخمی که دی بکشتی .
بدانکه هر چه بکشتی ز نیک و بد فردا
بیایدت همه ناکام و کام پاک درود.
بد کاشتن و نیک درودن ناید
زیرا که ز هر کشته درودن باید.
نشست شاه به سور و همیشه سورش باد
برمراد دل از کشته ٔ غدید درود .
دست فلک درود سر دشمنان او
از تیغ گندنا شبه او چو گندنا.
هرچه کاری بدروی و هرچه گوئی بشنوی
این سخن حق است و حق زی مرد حق گستر برند.
هرچه کاری در بهاران تیرماهان بدروی .
تخم ادب کاشتم ، دریغ درودم
گر بر دولت درودی چه غمستی .
هر شبی بر خاکش از خون دانه ٔ دل کشتمی
هر سحر خون سیاوشان ازو بدرودمی .
به آب زر این نکته باید نوشت
شتربان درود آنچه خربنده کشت .
به باغ مشعله دهقان َانگشت
بنفشه می درود و لاله می کشت .
بیدادگری زمن ربودش
من کاشته بودم او درودش .
زین کشته چو ناامید بودی
کآنجا که بکاشتی درودی .
دانه ٔ امید چه کاری که مرغ
دانه ٔ ناکشته درود ای غلام .
سایلش گفتا بباید کشت زود
هیچکس ناکشته هرگز کی درود.
برفتند و هرکس درود آنچه کشت
نماند بجز نام نیکو و زشت .
سر نه چون گندنا بود که به تیغ
چون درودی دگر توانش درود.
هر چه کاری همان درود توان
در زیان کارگی چه سود توان .
من اگر نیکم اگر بد تو برو خود را باش
هرکسی آن درود عاقبت کار که کشت .
چه جای کشته که ناکشته کار اوست درودن .
اجتراز، جز، صرم ؛ درودن کشت . (دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (ترجمان القرآن جرجانی ). اختلاء، خلی ؛ درودن و برکندن گیاه تر را. (از منتهی الارب ). استخلاب ؛ بریدن چیزی را ودرودن . (از منتهی الارب ). جرام ، جرم ؛ درودن بار خرما. (از منتهی الارب ). جزء جزاز؛ درودن خرما و گندم و مانند آن . (از منتهی الارب ). خلب ؛ درودن و شکافتن چیزی را. (از منتهی الارب ). کناز، کنز؛ درودن خرما و گنجینه نهادن آن بهر سرما. (از منتهی الارب ).
- وقت درودن ؛ هنگام حصاد. هنگام درو. حصاد. (دهار) :
ز دانه گر خورم مشتی به آغاز
دهم وقت درودن خرمنی باز.
|| چوب تراشیدن . (آنندراج ). || بریدن . جدا کردن سر از تن :
کنون کینه نو شد ز بهر فرود
سرطوس نوذر بباید درود.
چو کابلستان را بخواهد بسود
نخستین سر من بباید درود.
پشیمانی آنگه نداردت سود
که تیغ زمانه سرت را درود.
|| جدا کردن . تهی کردن :
بروزی دو کس بایدت کشت زود
پس ، از مغز سرشان بباید درود.
چو ما چرخ گردون فراوان سرشت
درود آن کجا به آرزو خود بکشت .
فردوسی .
که آن بر، نخستین تو خواهی درود
و ز آتش نیابی مگر تیره دود.
فردوسی .
بدان خارکن گفت از ایدر برو
همه خار کندی کنون زر درو.
فردوسی .
جهانا مپرور چو خواهی درود
چو می بدروی پروریدن چه سود.
فردوسی .
بکارند و ورزند و خود بدروند
بگاه خورش سرزنش نشنوند.
فردوسی .
گیاهان کوهی فراوان درود
بیفگند ازو هر چه بیکار بود.
فردوسی .
چندانکه توانستی رحمت بنمودی
چندان که توانستی ملکت بزدودی
کشتی حسنات و ثمراتش بدرودی
دشوار تو آسان شد و آسان تو دشوار.
منوچهری (دیوان ص 155).
زمانی بدین داس گندم درو
بکن پاک پالیزم از خار و خو.
اسدی .
رورو جانا همی غلط پنداری
گندم نتوان درود چون جو کاری .
؟ (از قابوسنامه ).
اوت کشت و اوت هم خواهد درودن بی گمان
هرکه کارد بدرود پس چون کنی چندین مرا.
ناصرخسرو.
ای جسته دی ز دستت فردا بدست تو نه
فردا درود باید تخمی که دی بکشتی .
ناصرخسرو.
بدانکه هر چه بکشتی ز نیک و بد فردا
بیایدت همه ناکام و کام پاک درود.
ناصرخسرو.
بد کاشتن و نیک درودن ناید
زیرا که ز هر کشته درودن باید.
ابوالفرج رونی .
نشست شاه به سور و همیشه سورش باد
برمراد دل از کشته ٔ غدید درود .
مسعودسعد (دیوان ص 91).
دست فلک درود سر دشمنان او
از تیغ گندنا شبه او چو گندنا.
سوزنی .
هرچه کاری بدروی و هرچه گوئی بشنوی
این سخن حق است و حق زی مرد حق گستر برند.
سنائی .
هرچه کاری در بهاران تیرماهان بدروی .
خواجه عبداﷲ انصاری .
تخم ادب کاشتم ، دریغ درودم
گر بر دولت درودی چه غمستی .
خاقانی .
هر شبی بر خاکش از خون دانه ٔ دل کشتمی
هر سحر خون سیاوشان ازو بدرودمی .
خاقانی .
به آب زر این نکته باید نوشت
شتربان درود آنچه خربنده کشت .
نظامی .
به باغ مشعله دهقان َانگشت
بنفشه می درود و لاله می کشت .
نظامی (خسرو و شیرین ص 96).
بیدادگری زمن ربودش
من کاشته بودم او درودش .
نظامی .
زین کشته چو ناامید بودی
کآنجا که بکاشتی درودی .
نظامی .
دانه ٔ امید چه کاری که مرغ
دانه ٔ ناکشته درود ای غلام .
عطار.
سایلش گفتا بباید کشت زود
هیچکس ناکشته هرگز کی درود.
عطار.
برفتند و هرکس درود آنچه کشت
نماند بجز نام نیکو و زشت .
سعدی .
سر نه چون گندنا بود که به تیغ
چون درودی دگر توانش درود.
سعدی .
هر چه کاری همان درود توان
در زیان کارگی چه سود توان .
اوحدی .
من اگر نیکم اگر بد تو برو خود را باش
هرکسی آن درود عاقبت کار که کشت .
حافظ.
چه جای کشته که ناکشته کار اوست درودن .
کاتبی .
اجتراز، جز، صرم ؛ درودن کشت . (دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (ترجمان القرآن جرجانی ). اختلاء، خلی ؛ درودن و برکندن گیاه تر را. (از منتهی الارب ). استخلاب ؛ بریدن چیزی را ودرودن . (از منتهی الارب ). جرام ، جرم ؛ درودن بار خرما. (از منتهی الارب ). جزء جزاز؛ درودن خرما و گندم و مانند آن . (از منتهی الارب ). خلب ؛ درودن و شکافتن چیزی را. (از منتهی الارب ). کناز، کنز؛ درودن خرما و گنجینه نهادن آن بهر سرما. (از منتهی الارب ).
- وقت درودن ؛ هنگام حصاد. هنگام درو. حصاد. (دهار) :
ز دانه گر خورم مشتی به آغاز
دهم وقت درودن خرمنی باز.
نظامی .
|| چوب تراشیدن . (آنندراج ). || بریدن . جدا کردن سر از تن :
کنون کینه نو شد ز بهر فرود
سرطوس نوذر بباید درود.
فردوسی .
چو کابلستان را بخواهد بسود
نخستین سر من بباید درود.
فردوسی .
پشیمانی آنگه نداردت سود
که تیغ زمانه سرت را درود.
فردوسی .
|| جدا کردن . تهی کردن :
بروزی دو کس بایدت کشت زود
پس ، از مغز سرشان بباید درود.
فردوسی .
