دیان
لغت‌نامه دهخدا
دیان . [ دَی ْ یا ] (ع ص ) بسیار چیره و غالب . (منتهی الارب ). قهار: واﷲالدیان ؛ هوالقهار. (اساس البلاغة). قهار. (اقرب الموارد). قهر کننده . (غیاث ). || نیک نزدیک . (یادداشت مؤلف ). || (اِخ ) خدای تعالی . (از لسان العرب ). از اسمهای خدای تعالی است بمعنی حکم و قاضی . (از لسان العرب ). از اسمای صفات حق تعالی . (غیاث ) :
آن را تو گزیدی که خدایش نگزیده ست
بر خلق ندانی تو به از خالق دیان .
یا من آن پیل غریوان در ابرهه ام
که سوی کعبه ٔ دیان شدنم نگذارند.
این بهانه بود کان دیان فرد
از نیاز آن بر دل شه سرد کرد.
صدهزاران عاقل اندر وقت درد
جمله نالان پیش آن دیان فرد.
|| (ص ، اِ) حاکم و قاضی . (منتهی الارب ): کان علی بن ابی طالب دیان هذه الامة بعد نبیها؛ ای قاضیها و حاکمها. و شاعر عرب در خطاب به محمد (ص ) گوید: یا سیدالناس و دیان العرب . (از لسان العرب ).حاکم سائس . (از اقرب الموارد). || حساب کننده . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (غیاث ). || پاداش دهنده که ضایع نسازد عملی را بلکه پاداش دهد به هر خیر و شر. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). پاداش دهنده . (مهذب الاسماء) (دهار) (غیاث ).
آن را تو گزیدی که خدایش نگزیده ست
بر خلق ندانی تو به از خالق دیان .
ناصرخسرو.
یا من آن پیل غریوان در ابرهه ام
که سوی کعبه ٔ دیان شدنم نگذارند.
خاقانی .
این بهانه بود کان دیان فرد
از نیاز آن بر دل شه سرد کرد.
مولوی .
صدهزاران عاقل اندر وقت درد
جمله نالان پیش آن دیان فرد.
مولوی .
|| (ص ، اِ) حاکم و قاضی . (منتهی الارب ): کان علی بن ابی طالب دیان هذه الامة بعد نبیها؛ ای قاضیها و حاکمها. و شاعر عرب در خطاب به محمد (ص ) گوید: یا سیدالناس و دیان العرب . (از لسان العرب ).حاکم سائس . (از اقرب الموارد). || حساب کننده . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (غیاث ). || پاداش دهنده که ضایع نسازد عملی را بلکه پاداش دهد به هر خیر و شر. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). پاداش دهنده . (مهذب الاسماء) (دهار) (غیاث ).
