دید
لغت‌نامه دهخدا
دید. (مص مرخم ) اسم از دیدن . نظاره و تماشا. (آنندراج ). دیدن . رؤیت کردن و با کلماتی مانند بازدید. روادید. دیودید. صلاحدید. صوابدید. مصلحت دید ترکیب شود. (یادداشت مؤلف ) :
تن ز جان و جان ز تن مستور نیست
لیک کس را دید جان دستور نیست .
مانع آید او ز دید آفتاب
چونکه گردش رفت شد صافی و ناب .
چون تو جبر او نمی بینی مگو
ور همی بینی نشان دید کو.
سایه ٔ او را نبود امکان دید
همچو عنقا وصف اورا می شنید.
|| زیارت . دیدن . مقابل بازدید در ترکیب دید و بازدید. (یادداشت مؤلف ) : چون بیاسود [ حضرت رضا ] مأمون خلیفه در شب بدید او رفت . (تاریخ بیهقی ). || (اِمص ) بینایی . قوت نظر. سو. دید چشم . بینش دیدار. قوت دیدار؛ فلان دید چشمش کم شده است . ماشأاﷲ دید خوبی دارید. دید چشم من کم شده است . (یادداشت مؤلف ) :
بچشم اندرم دید از رون تست
بجسم اندرم جنبش از سون تست .
کردار تو در جسم جوانمردی جان است
دیدار تو در چشم خردمندی دید است .
گر نبودی نیل را آن نور و دید
از چه قبطی را ز سبطی می گزید.
|| بصر. چشم . عین . (یادداشت مؤلف ) :
کور را آیینه گوش آمد نه دید.
|| در اصطلاح عرفا بصیرت و مشاهده با چشم دل :
دیده ٔ ما چون بسی علت در اوست
رو فنا کن دید خود در دید دوست .
دید ما را دید او نعم العوض
هست اندر دید او کلی غرض .
مثنوی پویان کشنده ناپدید
ناپدید از جاهلی کش نیست دید.
دیده ٔ غیبت چو غیب است اوستاد
کم مبادا این جهان این دید و داد.
آنها که منکر دید تواند[ حق تعالی ] ترا نشناخته اند. (کتاب المعارف ). تا دید نباشد معیت محال باشد. (کتاب المعارف ). سوز و آتش جان ابراهیم زیاده شد و دردش بر درد بیفزود تا این چه حال است و آن حال یکی صد شد و ندانست که از چه شنید و نشناخت که امروز چه دید. (تذکرةالاولیاء عطار). تواضع شکستی بود و سر نهادن در این راه و در کارها دید ناآوردن . (اسرارالتوحید چ بهمنیار ص 650).
نابینا را عشق کند صاحب دید
توفیق از اوست مابقی گفت و شنید.
- اهل دید ؛ اهل بصیرت . اهل معنی . بینادل . بصیر. بینا :
ز چشمش خوبتر چشمی ندیدند
چنین دیدند مردم کهل دیدند.
|| تخمین کردن . تخمین . برآورد. حدس . حزر. خرص . بگمان اندازه کردن . اجترام : به دیدشما این گندم چند خروار است . (یادداشت مؤلف ) :
حق بدور و نوبت این تأیید را
می نماید اهل ظن و دید را.
- دید زدن ؛ تخمین زدن . برآورد کردن . رجوع به این ترکیب در جای خود شود.
تن ز جان و جان ز تن مستور نیست
لیک کس را دید جان دستور نیست .
مولوی .
مانع آید او ز دید آفتاب
چونکه گردش رفت شد صافی و ناب .
مولوی .
چون تو جبر او نمی بینی مگو
ور همی بینی نشان دید کو.
مولوی .
سایه ٔ او را نبود امکان دید
همچو عنقا وصف اورا می شنید.
مولوی .
|| زیارت . دیدن . مقابل بازدید در ترکیب دید و بازدید. (یادداشت مؤلف ) : چون بیاسود [ حضرت رضا ] مأمون خلیفه در شب بدید او رفت . (تاریخ بیهقی ). || (اِمص ) بینایی . قوت نظر. سو. دید چشم . بینش دیدار. قوت دیدار؛ فلان دید چشمش کم شده است . ماشأاﷲ دید خوبی دارید. دید چشم من کم شده است . (یادداشت مؤلف ) :
بچشم اندرم دید از رون تست
بجسم اندرم جنبش از سون تست .
عنصری .
کردار تو در جسم جوانمردی جان است
دیدار تو در چشم خردمندی دید است .
ابوالفرج رونی .
گر نبودی نیل را آن نور و دید
از چه قبطی را ز سبطی می گزید.
مولوی .
|| بصر. چشم . عین . (یادداشت مؤلف ) :
کور را آیینه گوش آمد نه دید.
مولوی .
|| در اصطلاح عرفا بصیرت و مشاهده با چشم دل :
دیده ٔ ما چون بسی علت در اوست
رو فنا کن دید خود در دید دوست .
مولوی .
دید ما را دید او نعم العوض
هست اندر دید او کلی غرض .
مولوی .
مثنوی پویان کشنده ناپدید
ناپدید از جاهلی کش نیست دید.
مولوی .
دیده ٔ غیبت چو غیب است اوستاد
کم مبادا این جهان این دید و داد.
مولوی .
آنها که منکر دید تواند[ حق تعالی ] ترا نشناخته اند. (کتاب المعارف ). تا دید نباشد معیت محال باشد. (کتاب المعارف ). سوز و آتش جان ابراهیم زیاده شد و دردش بر درد بیفزود تا این چه حال است و آن حال یکی صد شد و ندانست که از چه شنید و نشناخت که امروز چه دید. (تذکرةالاولیاء عطار). تواضع شکستی بود و سر نهادن در این راه و در کارها دید ناآوردن . (اسرارالتوحید چ بهمنیار ص 650).
نابینا را عشق کند صاحب دید
توفیق از اوست مابقی گفت و شنید.
قدسی .
- اهل دید ؛ اهل بصیرت . اهل معنی . بینادل . بصیر. بینا :
ز چشمش خوبتر چشمی ندیدند
چنین دیدند مردم کهل دیدند.
کاتبی .
|| تخمین کردن . تخمین . برآورد. حدس . حزر. خرص . بگمان اندازه کردن . اجترام : به دیدشما این گندم چند خروار است . (یادداشت مؤلف ) :
حق بدور و نوبت این تأیید را
می نماید اهل ظن و دید را.
مولوی .
- دید زدن ؛ تخمین زدن . برآورد کردن . رجوع به این ترکیب در جای خود شود.
