رأی

لغت‌نامه دهخدا

رأی . [ رَءْی ْ ] (ع اِ) مأخوذ از تازی و در فارسی غالباً بصورت رای بکار رود. رجوع به رای در تمام معانی شود. || اندیشه و تدبیر. (از فرهنگ نظام ) (ناظم الاطباء). جگاره . جلکاره . پنداشتی . (ناظم الاطباء).
- رأی ثاقب ؛ تدبیر خردمندانه و از روی بصیرت . (ناظم الاطباء).
- رأی کردن ؛ اندیشه کردن . فکر نمودن . (ناظم الاطباء). رای کردن .
- || عزیمت کردن . (ناظم الاطباء).
- || قرار نمودن .(ناظم الاطباء). و رجوع به ماده ٔ رای کردن شود.
- رأی یکی شدن ؛ یکرای شدن . متفق شدن و بیک خیال بودن . (ناظم الاطباء).
- همرأی شدن ؛ اتفاق کردن و متفق گشتن . (ناظم الاطباء).
- یکرأی شدن ؛ متفق گشتن . رأی یکی شدن .
|| اصابت تدبیر. (از اقرب الموارد) (از المنجد). || بصیرت و حذاقت : رجل ذورأی ؛ مرد صاحب بصیرت و حذاقت . || خیال و تصور. || حدس . (از ناظم الاطباء). مضارع «رأی » بمعنی ظن جز مجهول نیامده است . (از اقرب الموارد). || آنچه انسان می بیند و بدان معتقد میشود، گویند: رأی من چنین است ؛ یعنی اعتقاد من . ج ،آراء، اَرْآء، اَرْئی ، رَی ّ، ری ّ، رَئی ّ. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب ). ج ، آراء، اَرْآء. (المنجد). اعتقاد و بینایی دل . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). عقیده . (فرهنگ نظام ) (ناظم الاطباء). نظر و نگاه . (ناظم الاطباء). نظریه .
- تفسیر به رأی کردن ؛ تفسیر کردن قرآن چنانکه پسند خاطر مفسر باشد نه چنانکه حاق واقع است . (یادداشت مرحوم دهخدا).
- رأی اعتماد ؛ نظر موافق . نظر مؤید. اصطلاحی است پارلمانی ،رایی که تأکید و استوار سازد اعتماد بر کسی داشتن را. رایی که نمایندگان مجلس یا دو مجلس بدولتی که برنامه و اعمال او را تأیید کنند، دهند.
- رأی اعتماد دادن ؛نظر موافق دادن . در اصطلاح محافل پارلمانی رأییست که در تأیید برنامه یا عمل دولت از جانب وکیلان و یا سناتورها داده میشود، و در چنین حالی گویند: مجلس یادو مجلس بدولت رأی اعتماد داد.
- رأی جمع کردن ؛ در اصطلاح انتخابات ، دست و پا کردن رأی و نظر به سود خود یا برای دیگری . فعالیت کردن برای جلب آراء موافق .
- رأی دادن ؛ اظهار موافقت کردن .موافقت نمودن ، چنانکه در انتخابات گویند: من بفلانی رأی دادم . رجوع به ماده ٔ رای دادن شود.
- رأی قاطع ؛ نظر قطعی . رأی قطعی . تصمیم قطعی .
- مستبدبرأی ، مستبدالرأی ؛ خودرای . دیکتاتور. که غیر از نظر خود نظری را نپذیرد. که جز به رأی و عقیده ٔ خود برای رأی دیگری ارزشی قائل نشود. که نظر و عقیده ٔ دیگران را در امر یا امور مورد توجه قرار ندهدو بکار نبندد : و این پادشاه [ سلطان مسعود ] ... تقصیری نکرد هرچند مستبد برأی خویش بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 665).
|| حکم . قضاوت . فتوی . اظهار نظر. || مقتضای عقل و فکر. (ناظم الاطباء). عقل . خرد و فهم . فراست . || علم . || قصد و عزم . (از ناظم الاطباء). کام . (یادداشت مرحوم دهخدا). اراده . میل . || دستور. || مشورت . مصلحت . (ناظم الاطباء). مشاوره با کسی . (از متن اللغة).
- رأی زدن ؛ مشورت کردن . مصلحت بینی . شور کردن . رجوع به ماده ٔ رای زدن شود. || وضع و حالت . (ناظم الاطباء).
|| مذهب و مُعْتَقَد ابوحنیفه . قیاس . رجوع به رای در این معنی و ترکیبات همین معنی شود.
- اصحاب الرأی ؛ اصحاب قیاسند زیرا که به رأی خودشان سخن میگویند درباره ٔ آنچه حدیثی و امری پیدا نمیشود. (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء).
- اصحاب الرأی و القیاس ؛ فقیهانی را گویند که احکام فتوی را از قرآن و حدیث استخراج میکنند و از روی عقیده ٔ شخصی بکار میبرند. آنان در قیاس کبری را از قرآن و حدیث و صغری را از وقایع امور میگیرند. بزرگترین آنان ابوحنیفه ٔنعمانی مؤسس فرقه ٔ حنفی در کوفه بود و اصحاب فقیهان او در عراق بودند. در مقابل آنان اصحاب حدیث در حجاز قرار داشتند و سخت بتقلید پای بند بودند و رئیس آنها مالک بن انس بود. امام شافعی آمد و آن دو مذهب را آمیخت و از حد وسط مذهبی پدید آورد که در آن بیشتر با مالک مخالفت میکرد. پس از وی امام احمدبن حنبل آمدکه سخت پای بند سنت بود. (از المنجد). رجوع به اصحاب رأی شود.
- ذوالرأی ؛ لقب عباس بن عبدالمطلب . (منتهی الارب ).
- || لقب حباب منذر.(منتهی الارب ).
- ربیعةالرأی ؛ شیخ مالک است . (منتهی الارب ).
- هلال الرأی ؛ از اعیان حنفیه . (منتهی الارب ).
|| رأی و رُؤی ، اسم است بمعنی مرئی ، به معنی شخص نیز بکار رود، گویند: جاء حین جُن رأی و رؤی ؛ یعنی هنگامی که تاریکی در هم آمیخت و شخص در آن دیده نمی شد. (از اقرب الموارد).