ترجمه مقاله

رحمت

لغت‌نامه دهخدا

رحمت . [ رَ م َ ] (ع اِمص ) رَحْمة. مهربانی . (منتهی الارب ). مهربانی و مرحمت و شفقت . (ناظم الاطباء). مرحمت . شفقت . رأفت . (یادداشت مؤلف ). رحم . رأفت از رحمت رقیق تر است و در آن بر کراهت اقدام نمی شود، در صورتی که در رحمت به مقتضای مصلحت بر مکروه نیز اقدام می شود. (منتهی الارب ) :
به رحمت برافراز این بنده را
به من بازده پور افکنده را.

فردوسی .


در روزی که پیش وی خواهم رفت عادل است و گواه نخواهد و مکافات کند و رحمت خویش ازتو دور کند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 340). آنکس که ...هیچ سوی ابقا و رحمت نگراید بمنزلت شیر است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 410). امیر مسعود را شرمی و رحمتی بود تمام . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 677).
ز رحمت مصور ز حکمت مقدر
به نسبت مطهر به عصمت مشهر.

ناصرخسرو.


ز جَد چون بدو جِدّ پیوسته بود
برحمت رهاییم داد از خیال .

ناصرخسرو.


زنهار که مرجان را بیجان نگذاری
زیرا که به بیجان نرسد رحمت رحمان .

ناصرخسرو.


درعالم دین او سوی ما قول خدای است
قولی که همه رحمت و فضل است معانیش .

ناصرخسرو.


خزینه ٔ آب و آتش گشت بر گردون که پنداری
ز خشم خویش و از رحمت مرکب کرد یزدانش .

ناصرخسرو.


و عنان کامکاری و زمام جهانداری به عدل و رحمت ملکانه سپرده . (کلیله و دمنه ).
ای خداوند رحمت ایزد
بر تو و دولت جوان تو باد.

مسعودسعد.


بر هیچکس نماند که رحمت نکرده ای
کز رحمت آفریدخداوند ذات تو.

مسعودسعد.


ای کرده گذر به حشمت از گردون
از رحمت خویش دور نگذارم .

مسعودسعد.


مگر به رحمت ایشان فریفته نشوی
نکو نگر که همه اندک و فراوانند.

مسعودسعد.


آیت رحمت است کآیت دهر
با دلیل عذاب دیدستند.

مسعودسعد.


رحمة للعالمین بود آنکه همنام نبی
عالمی از امت و هم نام خود را رحمتی .

سوزنی .


گر خون اهل عالم ریزند دجله دجله
یک قطره اشک رحمت از چشم کس نخیزد.

خاقانی .


دست رحمت کجا زند در آنک
تیغ او دست جعفر اندازد.

خاقانی .


پادشاه سایه ٔ آفتاب رحمت آفریدگار است . (سندبادنامه ص 6).
چون جماعت رحمت آمد ای پسر
جهد کن کز رحمت آری تاج سر.

مولوی .


سبق رحمت راست وین از رحمت است
چشم بد محصول قهر و لعنت است .

مولوی .


مگر صاحبدلی روزی به رحمت
کند در حق درویشان دعایی .

سعدی .


خدا چون ببندد ز حکمت دری
ز رحمت گشاید در دیگری .

(گلستان ).


سرور کاینات و مفخر موجودات و رحمت عالمیان . (گلستان ).
جایی نرسد کس بتوانایی خویش
الاّ تو چراغ رحمتش داری پیش .

سعدی .


آفتاب رحمت قمرسریر کیوان منزلت . (حبیب السیر چ سنگی تهران ج 3 ص 1).
بوسه ای از لب لعلت به من سوخته جان ده
نگهی از سر رحمت به من بی سر و پا کن .

ناصرالدینشاه .


چون خوی تو میدانم از لطف تو مأیوسم
باری ز سر رحمت یک روز عتابم کن .

ناصرالدینشاه .


رخ چون آیت رحمت ز می افروخته ای
آتش ای گبر به قرآن زده ای به به به !

عارف قزوینی .


پوشیده می بنوش که سهل است این خطا
با رحمت خدای خطابخش جرم پوش
خیز ای بهار و عذرگناهان رفته خواه
زآن پیشتر که مژده ٔ رحمت دهد سروش .

ملک الشعراء بهار.


ارتیاح ؛ رحمت . رفهة؛ رحمت و مهربانی . (منتهی الارب ). روح ؛ رحمت . (ترجمان القرآن ) (دهار). ریحان ؛ رحمت . نظرة؛ رحمت . (منتهی الارب ). و رجوع به رحمة شود.
- بارحمت ؛ مهربان . صاحب رحم و رأفت . که رحم و رحمت داشته باشد. رؤف . رحیم : با خردتمام که دارند با رحمت و رأفت و حلم باشند نیز. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 101).
- بی رحمت ؛ بی رحم . نامهربان . که رحم و شفقت ندارد. که رقت و مهربانی نورزد :
در این صندوق ساعت عمرها این دهر بی رحمت
چو ماهارند بر اشتر بدین گردنده پنگانها.

ناصرخسرو.


جهانسوز و بی رحمت و خیره کش .

(بوستان ).


|| مهربانی کردن . (منتهی الارب ) (آنندراج ). || آمرزش . مغفرت . (ناظم الاطباء) (یادداشت مؤلف ). عفو. بخشایش . (ناظم الاطباء) : سلام بر تو باد و رحمت و برکتهای ایزدی . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 314). پس دریابد رحمت خدا همیشه ایشان را. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 312)... پدر ما به جوار رحمت خدای پیوست . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 724).
شکر آن خدای را که سوی علم و دین خویش
ره داد سوی رحمت و بگشاد در مرا.

ناصرخسرو.


نومید مشو ز رحمت یزدان
سبحانه لا اله الاهو.

ناصرخسرو.


ایزد چو بخواهد که گشاید در رحمت
دشواری آسان شود و صعب میسر.

ناصرخسرو.


رحمت نه خانه ای است بلند و خوش
نه جامه ای است رنگی و پنهانی .

ناصرخسرو.


شعر همی خوانید ای مطربان
رحمت بر خسرو محمود باد.

ناصرخسرو.


تو رحمت خدایی و هر ساعت از خدا
بر جان و طبع و نفس تو رحمت نثار باد.

مسعودسعد.


و کمال حلم و رحمت خداوند عالم آراسته دارد. (کلیله و دمنه ).
او رحمت خداست جهان خدای را
از رحمت خدای شوی خاصه ٔ خدا.

خاقانی .


چون تو خجل وار برآری نفس
فضل کند رحمت فریادرس .

نظامی .


از دم شمشیر تو رحمت مجو
زآن مثل چوگان بود در دست او.

مولوی .


گر ما مقصریم تو دریای رحمتی .

سعدی .


هرکه نداند سپاس نعمت امروز
حیف خورد بر نصیب رحمت فردا.

سعدی .


چنین گفت فردوسی پاک زاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد.

سعدی .


رحمت حق باد بر ارواح خاقانی که گفت
اولت سکبا دهند از چهره وآنگه شوربا.

علی خراسانی .


- امثال :
رحمت به کفن دزد اولی . (امثال و حکم دهخدا ج 2 ص 865).
صد رحمت به کفن دزد اولی .
|| باران . (ناظم الاطباء). رحمت به معنی باران آمده و این مجاز است و غالباً رحمت به معنی باران از این جهت گرفته که بارش رحمت الهی است و از این سبب باران را رحمت گویند. (آنندراج ) :
به ابر رحمت ماند همیشه کف ّ امیر
چگونه ابری کو توتکیش باران است .

عماره ٔ مروزی .


صد هزار آفرین رب علیم
باد بر ابر رحمت ابراهیم .

بوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 387).


می جست از سحاب امل رحمتی ولی
جز دیده اش معاینه بیرون نداد نم .

حافظ (از آنندراج ).


|| نبوت . قوله تعالی : یختص برحمته (قرآن 105/2 و 74/3)؛ ای بنبوته . || از اسماء و اعلام تازیان است . (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). فارسی زبانان نیز بصورت ترکیب این کلمه را در اعلام کسان برمی گزینند چون : رحمت اﷲ و رحمتقلی و غیره . || بَقْوی ̍. بُقْوی ̍. بُقْیا. بقیة. (یادداشت مؤلف ). || بخشودن . (آنندراج ) (منتهی الارب ) (مجمل اللغة).
ترجمه مقاله