رستم فرخزاد

رستم فرخزاد. [ رُ ت َ م ِ ف َرْ رُ ](اِخ ) رستم سپهبد. رستم فرخ هرمز. محمد معین آرد: پسر سپاهبد فرخ هرمزد سردار معروف و مدبر و دلیر اواخر عهد ساسانی (متولد 630 - مقتول 636 م .) که مورخان ارمنی پدر و پسر را «ایشخان » (شاهزاده ) یاد کرده اند. در زمان سلطنت آزرمیدخت ، پدر رستم ، فرخ هرمز مدعی سلطنت شد و ملکه را به زنی خواست . چون آزرمیدخت نمی توانست علناً مخالفت کند، در نهان وسایل قتل او را فراهم آورد. آنگاه رستم با سپاه خویش پیش راند و پایتخت را تصرف و آزرمیدخت را خلع و کور کرد. در زمان یزدگرد سوم ، رستم نایب السلطنه ٔ حقیقی ایران محسوب میگشت . وی کاملاً از خطر عظیمی که درنتیجه ٔ حمله ٔ عرب بکشور ایران روی داده بود اطلاع داشت ، پس فرماندهی کل نیروی لشکری را به عهده گرفت و در دفع دشمن جدید کوشش دلیرانه کرد. با سپاهی بزرگ درپیرامون پایتخت حاضر شد، اما خلیفه عمر پیشدستی کرد. در سال 636 م . سپاه ایران در قادسیه ، نزدیک حیره ، با سعدبن وقاص سردار عرب روبرو شد، جنگ سه روز طول کشید و به شکست ایرانیان خاتمه یافت . رستم که شخصاً حرکات افواج را اداره میکرد و درفش کاویان را در برابر خود نصب کرده بود کشته شد. (فرهنگ فارسی معین ، بخش اعلام ) : و یزدجرد رستم بن فرخ هرمز را که ازبزرگان بود به قادسیه فرستاد. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 111). پس پسر این فرخ هرمز نام او رستم ، لشکرها جمع آورد و بیامد به کینه توختن و این زن را هلاک کرد. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 110). قاتل وی را در جنگ قادسیه بدینسان نوشته اند: هلال بن عُلَّفَة. (تاج العروس ) (منتهی الارب ). و هلال بن عُلَّقَه با قاف درست نیست . (یادداشت مؤلف ). و رجوع به شاهنامه چ بروخیم ج 9 صص 2665 - 2971 و تاریخ گزیده چ ادوارد براون ج 1 صص 174 - 176 وفارسنامه ٔ ابن بلخی چ کمبریج ص 112 و 111 و تاریخ سیستان ص 73 و احوال و اشعار رودکی ج 1 ص 211 و مجمل التواریخ و القصص ص 83، 97، 272 و 273 و یشتها ج 2 ص 310 و فهرست حبیب السیر چ خیام ج 2 و فهرست مزدیسنا و تأثیرآن در ادب پارسی و عقدالفرید ج 1 ص 97 و ج 3 ص 335 و یسنا ص 175 و قاموس الاعلام ترکی ج 3 و اعلام المنجد شود.