رضی
لغت‌نامه دهخدا
رضی . [ رَ ] (اِخ ) سیدرضی . محمدبن ابی احمد حسین طاهربن موسی بن محمدبن موسی بن ابراهیم مجاب بن امام موسی بن جعفر صادق (ع )، مکنی به ابوالحسن و ملقب به رضی و معروف به سیدرضی و ذوالحسبین و شریف و شریف رضی ،از بزرگان علمای شیعه برادر سیدمرتضی علم الهدی و درعلم و اخلاق و تقوی بی نظیر بود. ابن خلکان و ثعالبی وی را به فضل و فضیلت ستوده اند. از مناعت نفس او همین بس که صله های بیشمار پادشاهان آل بویه را نپذیرفت و وقتی که همه ٔ قرآن را در دوره ٔ تحصیل حفظ کرد استادش شیخ ابواسحاق طبری فقیه مالکی یک خانه بدو بخشید ازقبول آن نیز سرباز زد وی از ده سالگی به شعر گفتن پرداخت و اشعار زیر حاکی از علو همت و عزت نفس اوست :
اشتر العز بما بیع فما العز یغال
بالقصار الصفر و البیض او السمر العوانی
لیس بالمغبون عقلا مشتری عزّ بمال
انما یدخر المال لحاجات الرجال
والفتی من جعل الاموال اثمان المعالی .
سیدرضی نحو را در کمتر از ده سالگی از ابن السیرافی نحوی فراگرفت . او را تألیفات عدیده ای است که از آن جمله است : 1- اخبار قضاة بغداد. 2- انتخاب یا منتخب شعر ابن الحجاج . 3- انشراح الصدر در منتخبات اشعار. 4- تعلیق الایضاح که حاشیه ای بر ایضاح ابوعلی فارسی است . 5- تعلیق خلاف الفقها. 6- تفسیرالقرآن . 7- تلخیص البیان عن مجازات القرآن . 8- حقایق التنزیل یا متشابه القرآن یا معانی القرآن که برخی آن را همان تفسیرالقرآن فقره ٔ 6 دانند. 9- دیوان شعر، که در مصر و بیروت و بمبئی چاپ شده است . 10- الرسائل ، یامادام بینه و بین ابی اسحاق الصابی در سه مجلد. 11-الزیادات فی شعر ابی تمام . 12- مجازات الحدیث ، یا مجازات الاَّثار یا مجازات النبویة. 13- مجازات القرآن یا تلخیص البیان . 14- نهج البلاغة، که نسبت تألیف آن به برادر سیدرضی (سیدمرتضی ) اشتباه است . چه علاوه بر ذکر علمای فریقین خود سید نیز در مجازات النبویة و حقایق التأویل بدان تصریح کرده است و اینکه برخی از علمای سنت پاره ای از کلام نهج البلاغة را از علمای شیعه و برخی از خود سیدرضی می دانند بدون دلیل و مغرضانه و ناصواب است . چه ، اولاً: نجاشی متوفای 450 هَ . ق . و معاصر سید، در رجال خود صریحاً تألیف آن را به سیدرضی نسبت داده . ثانیاً: عدالت و تقوا و امانت سید مانع از نسبت کذب به حضرت علی است . ثالثاً: قسمتی از مطالب این کتاب در کتاب کافی کلینی که سی سال پیش از ولادت سیدرضی وفات نمود منقول است . رابعاً: بعضی از مطالب آن در کتاب ارشاد مفید که استاد خود سیدرضی است آمده . خامساً: ابن ابی الحدید پس از نقد و بحث مفصل گفته است همه ٔ آن از حضرت علی (ع ) است حتی خطبه ٔ شقشقیه . چه مدت درازی پیش از تولد سید که پدرش نیز وجود نداشته درکتب بعضی از علمای فریقین مندرج می باشد. ولادت سید در سال 359 هَ . ق و مرگ او روز یکشنبه ششم محرم یا صفر 406 هَ . ق . و بقول بعضی 404 هَ . ق . در بغداد اتفاق افتاد و جنازه اش را در خانه ٔ خود در محله ٔ کرخ بغداد به خاک سپردند. ولی برادرش سیدمرتضی تاب دیدن جنازه ٔ برادر را نیاورد و به کاظمین رفت و وزیر اعظم فخرالملک و سایر وزراء در تشییع و تدفین او شرکت کردند. (از ریحانة الادب ج 2). رجوع به فرهنگ اعلام دکتر معین و حبیب السیر چ سنگی تهران ج 1 ص 307 و اعلام زرکلی و الاعلام المنجد شود.
اشتر العز بما بیع فما العز یغال
بالقصار الصفر و البیض او السمر العوانی
لیس بالمغبون عقلا مشتری عزّ بمال
انما یدخر المال لحاجات الرجال
والفتی من جعل الاموال اثمان المعالی .
سیدرضی نحو را در کمتر از ده سالگی از ابن السیرافی نحوی فراگرفت . او را تألیفات عدیده ای است که از آن جمله است : 1- اخبار قضاة بغداد. 2- انتخاب یا منتخب شعر ابن الحجاج . 3- انشراح الصدر در منتخبات اشعار. 4- تعلیق الایضاح که حاشیه ای بر ایضاح ابوعلی فارسی است . 5- تعلیق خلاف الفقها. 6- تفسیرالقرآن . 7- تلخیص البیان عن مجازات القرآن . 8- حقایق التنزیل یا متشابه القرآن یا معانی القرآن که برخی آن را همان تفسیرالقرآن فقره ٔ 6 دانند. 9- دیوان شعر، که در مصر و بیروت و بمبئی چاپ شده است . 10- الرسائل ، یامادام بینه و بین ابی اسحاق الصابی در سه مجلد. 11-الزیادات فی شعر ابی تمام . 12- مجازات الحدیث ، یا مجازات الاَّثار یا مجازات النبویة. 13- مجازات القرآن یا تلخیص البیان . 14- نهج البلاغة، که نسبت تألیف آن به برادر سیدرضی (سیدمرتضی ) اشتباه است . چه علاوه بر ذکر علمای فریقین خود سید نیز در مجازات النبویة و حقایق التأویل بدان تصریح کرده است و اینکه برخی از علمای سنت پاره ای از کلام نهج البلاغة را از علمای شیعه و برخی از خود سیدرضی می دانند بدون دلیل و مغرضانه و ناصواب است . چه ، اولاً: نجاشی متوفای 450 هَ . ق . و معاصر سید، در رجال خود صریحاً تألیف آن را به سیدرضی نسبت داده . ثانیاً: عدالت و تقوا و امانت سید مانع از نسبت کذب به حضرت علی است . ثالثاً: قسمتی از مطالب این کتاب در کتاب کافی کلینی که سی سال پیش از ولادت سیدرضی وفات نمود منقول است . رابعاً: بعضی از مطالب آن در کتاب ارشاد مفید که استاد خود سیدرضی است آمده . خامساً: ابن ابی الحدید پس از نقد و بحث مفصل گفته است همه ٔ آن از حضرت علی (ع ) است حتی خطبه ٔ شقشقیه . چه مدت درازی پیش از تولد سید که پدرش نیز وجود نداشته درکتب بعضی از علمای فریقین مندرج می باشد. ولادت سید در سال 359 هَ . ق و مرگ او روز یکشنبه ششم محرم یا صفر 406 هَ . ق . و بقول بعضی 404 هَ . ق . در بغداد اتفاق افتاد و جنازه اش را در خانه ٔ خود در محله ٔ کرخ بغداد به خاک سپردند. ولی برادرش سیدمرتضی تاب دیدن جنازه ٔ برادر را نیاورد و به کاظمین رفت و وزیر اعظم فخرالملک و سایر وزراء در تشییع و تدفین او شرکت کردند. (از ریحانة الادب ج 2). رجوع به فرهنگ اعلام دکتر معین و حبیب السیر چ سنگی تهران ج 1 ص 307 و اعلام زرکلی و الاعلام المنجد شود.
