روانسر

روانسر. [ رَ س َ ] (اِخ ) از بخشهای شهرستان سنندج است . مشخصات جغرافیایی آن بدین شرح است :از طرف شمال و مشرق به بخش کامیاران شهرستان سنندج ،از طرف جنوب به بخش سنجابی ، از جنوب شرقی به دهستان خالصه ٔ بخش مرکزی کرمانشاه و از مغرب به دهستان ولدبیگی از بخش ثلاث و از شمال غربی به دهستان جوانرود از بخش پاوه محدود است . بطور کلی آب و هوایی سرد داردمنتها قسمتهای کوهستانی سردتر و کنار رودخانه ٔ قره سو سرد معتدل است . سرچشمه ٔ اصلی رودخانه ٔ قره سو در این بخش است و در قصبه ٔ روانسر و دماغه ٔ جنوب شرقی کوه شاهو چندین چشمه جاری است و بتدریج از کف رودخانه زه آب بدان افزوده می شود و بطرف کرمانشاه جاری میگردد ولی منبع اصلی رودخانه دره های جنوب شرقی کوه شاهو مراتع خراجیان و زرینه است که در بهار و زمستان آب فراوانی از آن جاری است منتها در تابستان این رودخانه خشک می شود، و آبادی روانسر در کنار این رودخانه واقع شده است . در سال 1318 هَ . ش . برای اینکه از آب این رودخانه استفاده ٔ بیشتری بشود سدی به طول 20 متر در یک هزارگزی پایین آبادی احداث شد و دو جوی بزرگ از آن منشعب گردید و مورد استفاده ٔ ده آبادی قرار گرفت . از ارتفاعات مهم این ناحیه ، کوه مرتفع شاهو است که درمشرق بخش پاوه در جهت شمال باختری به جنوب خاوری کشیده شده است و تا حدود دره ٔ میان دربند و طاق بستان و بیستون ادامه دارد و در روانسر بوسیله ٔ رودخانه ٔ خراجیان شکافته میشود و با زمین یکسان میگردد. قصبه ٔ روانسر در انتهای دماغه ٔ این کوه واقع شده است . این سلسله کوه را از روانسر بطرف شمال غربی کوه شاهو و در جنوب شرقی کوه چالابه و کوه زیارت ویس می نامند. ارتفاع قله ٔ شاهو در شمال بدرآباد و زیرجوبی 2328 متر، و قله ٔ چالابه در شمال باباحیران 2231 متر است . در حدود شمال شرقی گردنه ٔ پلنگان شعبه ای از کوه شاهو منشعب میشود و بوسیله ٔ قوسی به کوه چالابه متصل می گردد و قلل مهم آن بنام زرینه و شاخ شکن خوانده میشود و خطالرأس این رشته حد طبیعی بخش روانسر و بخش کامیاران است . گردنه ٔ لون بین کوه زرینه و شاهو واقع است و راه مالرو روانسر به شاهین از آن میگذرد. ارتفاع قله ٔ زرینه کوه 2518 متر و قله ٔ شاخ شکن 2231 است . راه شوسه ٔکرمانشاه به نوسود که از وسط این بخش میگذرد قبل ازوقایع شهریور 1320 احداث شده است و کاملاً مورد استفاده ٔ اتومبیلهاست . این بخش از 50 آبادی تشکیل یافته و سکنه ٔ آن در حدود 10 هزار تن و مرکز بخش ، قصبه ٔ روانسر است ، و خراجیان ، دوست آباد، صادق آباد، خرم آباد، زرین چقا، گل سفید، مشکین آباد و گمشتر از دیههای مهم این بخش می باشند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).