روا داشتن
لغت‌نامه دهخدا
روا داشتن . [ رَ ت َ ] (مص مرکب ) تجویز. (تاج المصادر بیهقی ) (دهار) (مصادر زوزنی ). اجازه . (تاج المصادر بیهقی ) (المصادر زوزنی ). از روی عدل و انصاف جایز داشتن . (ناظم الاطباء). جایز شمردن .روا دیدن . رجوع به روا و روا دیدن شود :
به شهری که بیدادشد پادشا
ندارد خردمند بودن روا.
چو لشکر شد از خوردنی بی نوا
کسی بینوایی ندارد روا.
که گر او نیامد به فرمان من
روا دارم ار بگسلد جان من .
معتصم گفت ... چون روا داشتی پیغام ناداده گزاردن . (تاریخ بیهقی ). و از آن عقد که بنام ما بوده است روا ندارد یاد کند. (تاریخ بیهقی ).
بپیچید یوسف ز داغ هوا
ولیکن نمیداشت گفتن روا.
اگر آن را خلافی روا دارم به تناقض قول ... منسوب گردم . (کلیله و دمنه ). هرکه ... بر لئیم بدگوهر اعتماد روا دارد سزای او این است . (کلیله و دمنه ). چند غرض است که عاقل روا دارد... (کلیله و دمنه ).
تو روا داری روا باشد که حق
همچو معزول آید از حکم سبق .
روا داری از دوست بیگانگی
که دشمن گزینی به همخانگی .
چو من بدگهر پرورم لاجرم
خیانت روا دارم اندر حرم .
لاجرم در مدت توکیل او رفق و ملاطفت کردندی و زجر و معاقبت روا نداشتندی . (گلستان ). بر هر یک از سایر بندگان و حواشی خدمتی معین است که در ادای برخی از آن تهاون و تکاسل روا دارند. (گلستان ). زجر و توبیخی که بر تلامذه کردی در حق او روا نداشتی . (گلستان ).
به نیم بیضه که سلطان ستم روا دارد
زنند لشکریانش هزار مرغ به سیخ .
|| تحسین نمودن و پسند کردن . (ناظم الاطباء). پسندیدن . سزاوار دیدن . مقبول و مطبوع داشتن . رجوع به روا دانستن و روا دیدن شود :
فرستاد باید بر او نوا
اگر بی گروگان ندارد روا.
تو دعوی کنی هم تو باشی گوا
چنین مرد بخرد ندارد روا.
ستم گر نداری تو بر من روا
به فرزند من دست بردی چرا.
و من روا دارم که مرا جایی موقوف کند تا باقی عمر عذرخواهی کنم . (تاریخ بیهقی ). من این نسخه ناچار اینجا نوشتم ... و هرچه خوانندگان گویند روا دارم مرا با شغل خویش کار است . (تاریخ بیهقی ).
چون نیندیشی که می بر خویشتن لعنت کنی
از خرد بر خویشتن لعنت چرا داری روا.
و هر کار که مانند آن بر خویشتن نپسندد در
حق دیگران روا ندارد. (کلیله و دمنه ).
آنچه تو بر خود روا داری همان
می بکن از نیک و از بد با کسان .
بسیار زبونیها بر خویش روادارد
درویش که بازارش با محتشمی باشد.
چیست دانی سر دلداری و دانشمندی
آن روا دار که گر بر تو رود بپسندی .
تو همچون گل ز خندیدن لبت با هم نمی آید
روا داری که من بلبل چو بوتیمار بنشینم .
چو بر خود نداری روا نشتری
مکش تیغ بر گردن دیگری .
|| حلال شمردن . مباح دانستن :
خون صاحبنظران ریختی ای کعبه ٔ حسن
قتل اینان که روا داشت که صید حرمند.
|| مصلحت دیدن . صلاح دانستن : و از این جهت روا نداشته اند کی هیچ عامل صاحب قلعه ای باشد. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 157).
به شهری که بیدادشد پادشا
ندارد خردمند بودن روا.
فردوسی .
چو لشکر شد از خوردنی بی نوا
کسی بینوایی ندارد روا.
فردوسی .
که گر او نیامد به فرمان من
روا دارم ار بگسلد جان من .
فردوسی .
معتصم گفت ... چون روا داشتی پیغام ناداده گزاردن . (تاریخ بیهقی ). و از آن عقد که بنام ما بوده است روا ندارد یاد کند. (تاریخ بیهقی ).
بپیچید یوسف ز داغ هوا
ولیکن نمیداشت گفتن روا.
شمسی (یوسف و زلیخا).
اگر آن را خلافی روا دارم به تناقض قول ... منسوب گردم . (کلیله و دمنه ). هرکه ... بر لئیم بدگوهر اعتماد روا دارد سزای او این است . (کلیله و دمنه ). چند غرض است که عاقل روا دارد... (کلیله و دمنه ).
تو روا داری روا باشد که حق
همچو معزول آید از حکم سبق .
مولوی .
روا داری از دوست بیگانگی
که دشمن گزینی به همخانگی .
سعدی (بوستان ).
چو من بدگهر پرورم لاجرم
خیانت روا دارم اندر حرم .
سعدی .
لاجرم در مدت توکیل او رفق و ملاطفت کردندی و زجر و معاقبت روا نداشتندی . (گلستان ). بر هر یک از سایر بندگان و حواشی خدمتی معین است که در ادای برخی از آن تهاون و تکاسل روا دارند. (گلستان ). زجر و توبیخی که بر تلامذه کردی در حق او روا نداشتی . (گلستان ).
به نیم بیضه که سلطان ستم روا دارد
زنند لشکریانش هزار مرغ به سیخ .
سعدی (گلستان ).
|| تحسین نمودن و پسند کردن . (ناظم الاطباء). پسندیدن . سزاوار دیدن . مقبول و مطبوع داشتن . رجوع به روا دانستن و روا دیدن شود :
فرستاد باید بر او نوا
اگر بی گروگان ندارد روا.
فردوسی .
تو دعوی کنی هم تو باشی گوا
چنین مرد بخرد ندارد روا.
فردوسی .
ستم گر نداری تو بر من روا
به فرزند من دست بردی چرا.
فردوسی .
و من روا دارم که مرا جایی موقوف کند تا باقی عمر عذرخواهی کنم . (تاریخ بیهقی ). من این نسخه ناچار اینجا نوشتم ... و هرچه خوانندگان گویند روا دارم مرا با شغل خویش کار است . (تاریخ بیهقی ).
چون نیندیشی که می بر خویشتن لعنت کنی
از خرد بر خویشتن لعنت چرا داری روا.
ناصرخسرو.
و هر کار که مانند آن بر خویشتن نپسندد در
حق دیگران روا ندارد. (کلیله و دمنه ).
آنچه تو بر خود روا داری همان
می بکن از نیک و از بد با کسان .
مولوی .
بسیار زبونیها بر خویش روادارد
درویش که بازارش با محتشمی باشد.
سعدی .
چیست دانی سر دلداری و دانشمندی
آن روا دار که گر بر تو رود بپسندی .
سعدی .
تو همچون گل ز خندیدن لبت با هم نمی آید
روا داری که من بلبل چو بوتیمار بنشینم .
سعدی .
چو بر خود نداری روا نشتری
مکش تیغ بر گردن دیگری .
امیرخسرو.
|| حلال شمردن . مباح دانستن :
خون صاحبنظران ریختی ای کعبه ٔ حسن
قتل اینان که روا داشت که صید حرمند.
سعدی .
|| مصلحت دیدن . صلاح دانستن : و از این جهت روا نداشته اند کی هیچ عامل صاحب قلعه ای باشد. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 157).
