روزبان

روزبان . (ص ) درگاه نشین . (صحاح الفرس ). درگاه نشین که نوبتی و دربان باشد. (از فرهنگ اسدی ). آن که هر روز بر درگاه پادشاهان نشیند و احکام سلطان را جاری کند. (آنندراج ). آنکه بر درگاه پادشاه نشیند. (از برهان قاطع). آنکه بر درگاه پادشاه نشیند و پاسبانی کند. (ازناظم الاطباء). قاپوچی . (ناظم الاطباء). دربان . (ازبرهان قاطع) (ناظم الاطباء) :
همه روزبانان درگاه شاه
بفرمود تا برگرفتند راه .

فردوسی .

پراکنده گشت آن بزرگ انجمن
پر از آفرین روزبانان دهن .

فردوسی .

کس از روزبانان بدر بر نماند
فریدون جهان آفرین را بخواند.

فردوسی .

زحل بر بام او از پاسداران
فلک بر درگهش از روزبانان .

شمس فخری .

|| سرهنگ . || نگهبان . (برهان قاطع) (ناظم الاطبا). و بنظر مؤلف در دو بیت اخیر بمعنی زندانبان است :
چو آن روزبانان لشکر ز دور
بدیدند زخم سرفراز تور...

فردوسی .

بخندید و روی از سپهبد بتافت
سوی روزبانان لشکر شتافت .

فردوسی .

بشد روزبان دست قیصر گرفت
ز زندان بیاورد خوار ای شگفت ...
دو بند گران بر نهادش بپای
ببردش همان روزبان باز جای .

فردوسی .

|| جلاد. (برهان قاطع) (آنندراج )(انجمن آرا) (ناظم الاطباء) مردکش . (آنندراج ). مردم کش . (انجمن آرا). دژخیم . میرغضب . سیاف . (یادداشت مؤلف ) :
از آن روزبانان مردم کشان
گرفته دو مرد جوان را کشان .

فردوسی .

شبانگه بدرگاه بردش کشان
بر روزبانان مردم کشان .

فردوسی .

ز من روزبانان همی بستدند
نیام یکی تیغ بر من زدند.

فردوسی .

|| فراش . عمله . (آنندراج ). || چاوش . || شفیع. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء).