زاوهی

زاوهی . [ وَ ](اِخ ) قطب الدّین ترک فرزند شاهور از مشاهیر عرفای قرن 6 و اوایل قرن 7 هجری و از مشایخ شیخ عطار است . مؤلف آنندراج گوید: بعد از آنکه قطب الدین حیدر ترک از ترکستان به خراسان آمد. و آنجا [زاوه ] منزل گزیده و بجوار رحمت ایزد رسیده در آنجا مدفون شده [ زاوه ]به تربت حیدریه مشهور و موسوم شده و او در پانصد و نود و هفت رحلت یافته و در مدح پیروان او گفته اند:
سال دیگرگر بمانی قطب دین حیدر شوی .
و سید حیدر تونی غیر وی است و مزارش در شهر تبریز معروف . (آنندراج ).
حمداﷲ مستوفی آرد: حمداﷲ قطب الدین حیدرزاده وفاتش در سنه ٔ ثمان و عشر و ستمائه مردی صاحب وقت بود گروه جندرنان متابع او اند. (تاریخ گزیده چ لندن ص 793).
دولتشاه آرد: شیخ عطار در طفولیت نظر از قطب عالم قطب الدین حیدر یافته و کدکن که مولد شیخ است در نواحی زاوه است و پدر شیخ ابراهیم بن اسحاق عطار کدکنی است مرید قطب الدین حیدر بوده و شیخ عطار حیدرنامه بجهت قطب عالم در ایام شباب بنظم آورده ، چون در اوان شباب بوده هرچند بسخنان شیخ مانند نیست ، اما بتحقیق سخن شیخ است و بعضی میگویند که حیدریان آن نظم را بر شیخ بسته اند و آن اعتقاد غلط است . اما قطب الدین حیدر از ابدال بوده و مجذوب مطلق است . محققان معتقد حیدرند. مردی صاحب باطن بوده است و اهل ریاضت ، و یکصد و ده سال و بعضی گویند یکصد و چهل سال عمر یافته و از نژاد خانان ترکستان است و پدر او را شاهور نام بوده و او از مادر مجذوب متولد شده و کرامات و مقامات او مشهور است و در تاریخ سنه ٔ سبع و تسعین و خمسمائه رحلت کرده و به زاوه مدفون است و بعضی وفات او را در سنه ٔ اثنی و ستمائه نیز نوشته اند. (تذکره ٔ دولتشاه چ لیدن ص 192). مؤلف حبیب السیر آرد: قطب الدین حیدرزاده که جماعت حیدریان بدو منسوب اند در 618 وفات یافت و در قصبه ٔ تربت که از محالات ولایت زاوه است مدفون گشت . (از حبیب السیرچ خیام ج 2 ص 342). مرحوم دکتر غنی آرد: تاریخ وفات قطب الدین زاوی در تاریخ گزیده 618 و در مجمل فصیحی 613 آمده . (تاریخ تصوف دکتر غنی ج 2 ص 403). و رجوع به قطب الدین حیدر شود.