سازمان ملل متحد
لغت‌نامه دهخدا
سازمان ملل متحد. [ ن ِ م ِ ل َ ل ِ م ُت ْ ت َ ح ِ ] (اِخ ) مؤسسه ای است بین المللی که از نمایندگان 83 کشور تشکیل میگردد. افزایش روز افزون ارتباطات بین المللی وجود مؤسساتی را برای تنظیم این ارتباطات ایجاب میکند. ازین روی بعد از پایان جنگ اول بین المللی «جامعه ٔ ملل » پدید آمدولی حیات آن جامعه با اشتعال آتش دومین جنگ جهانی بناکامی پایان یافت . از اواسط جنگ دوم دولتهای قوی بفکر روزگار بعد از جنگ افتادند و در مرداد 1320 هَ . ق . شمسی (1941 م .) سران دولتهای امریکا و انگلیس در یک کشتی جنگی بنام پرینس آوولز در اقیانوس اطلس منشوری مشتمل بر 8 ماده امضا نمودند که بعدها بمناسبت محل امضا به «منشور اتلانتیک » اشتهار یافت و دولتهای دیگری نیز با پذیرفتن متن منشور بصف امضا کنندگان آن پیوستند و بدینسان مقدمات تأسیس سازمان ملل متحد فراهم آمد. مفاد منشور اقیانوس اطلس این است که : «ملتها دارای حقوق استقلال و حاکمیت هستند و آزاد خواهند بود هر یک هر نوع حکومتی رامیخواهند برای خود برقرار سازند». اصطلاح «ملل متحد»نامی بود که روزولت رئیس جمهور امریکا پیشنهاد کرد و نخستین بار در اعلامیه ٔ ملل متحد 10 دی 1320 (اول ژانویه ٔ 1942 م .) بکار رفت ، و در طی آن بود که نمایندگان 26 ملت دولتهای خود را متعهد ساختند که باتفاق به جنگ ضد «محور» ادامه دهند. «منشور ملل » توسط نمایندگان 50 کشور در انجمن مربوط به «سازمان بین المللی » که از تاریخ 4 اردیبهشت تا 4 تیرماه 1324 (25 آوریل تا 26 ژوئن 1945 م ) در شهر سانفرانسیسکو منعقد بود تنظیم شد. این نمایندگان بر اساس پیشنهادهائی که بوسیله ٔ نمایندگان امریکا و انگلستان و روسیه و چین از مرداد تا مهر 1323 (اوت تا اکتبر 1944 م .) در محلی مجاور واشنگتن بنام دامبرتن اوکز طرح شده بود بکار پرداختند. منشور ملل متحد در تاریخ 5 تیر 1324 (26 ژوئن 1945 م .) بامضا رسید و پس از تصویب پنج دولت معظم (امریکا، انگستان ، روسیه ، فرانسه ، چین ) و اکثریت سایر امضاکنندگان سازمان ملل متحد در تاریخ دوم آبان 1324 (24 اکتبر 1945 م .) (= روز ملل متحد) رسماً بوجود آمد و نخستین دوره ٔ اجلاسیه ٔ مجمع عمومی آن از 19 دی ماه تا 24 بهمن ماه همان سال در لندن و دومین دوره ٔ آن در مهر و آبان 1325در نیویورک مقر اصلی و دائمی سازمان تشکیل گردید. چند هفته بعد ازتنظیم منشور ملل متحد لهستان نیز آن را امضاء کرد و در سال 1325 (1946 م .) چهار کشور دیگربعضویت سازمان پذیرفته شدند. در سال 1326 (1947 م .)دو کشور، و در سالهای 1327 تا 1329 (1948 م . تا1950م .) سالی یک کشور، و در سال 1334 (1955 م .) شانزده کشور و در سال 1335 (1956 م .) چهار کشور، و در سال 1336 (1957 م .) یک کشور به عضویت سازمان درآمد و بدینسان مجموع اعضاء سازمان ملل متحد به 82 کشور رسید.
آرژانتین آلبانی
اتحاد جماهیر شوروی (سابق ) اتریش
اتیوپی (حبشه ) اردن اروگوئه
اسپانیا استرالیا افریقای جنوبی
افغانستان اکوادر السالوادر
امریکا (ایالات متحده ) اندونزی
انگلستان اوکرائین ایتالیا
ایران (جمهوری اسلامی ) ایرلند
ایسلند برزیل برمه
بلژیک بلغارستان بولیوی
پاراگوئه پاکستان پاناما
پرتقال پرو تایلند (سیام )
ترکیه تونس
جمهوری متحده ٔ عرب (مصر) چکسلواکی
چین دانمارک
دومینیک (جمهوری )
روسیه ٔ سفید (بلوروسی ) رومانی
زلاند جدید ژاپن سوئد
سودان سیلان شیلی
عراق عربستان سعودی
غنا فرانسه فنلاند
فیلیپین کامبوج کانادا
کلمبیا کوبا کاستاریکا
گواتمالا لائوس لبنان
لوکزامبورک لهستان لیبری
لیبی مالایا مجارستان
مراکش مکزیک نپال
نروژ نیکاراگوا ونزوئلا
هائیتی هلند هندوستان
هندوراس یمن یوگسلاوی
یونان .
هدف ملل متحد: هدف سازمان ملل متحد عبارت است از نگاهداری صلح و امنیت بین المللی ،توسعه ٔ روابط دوستانه در میان ملتها، همکاری بین المللی برای حل مسائل بین المللی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و بشردوستی و توسعه و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی ، بودن مرکزی برای هماهنگ ساختن اقدامات ملتها در رسیدن به این مقاصد مشترک .
اصول اساسی سازمان : سازمان بر اساس برابری حاکمیت همه ٔ اعضای خود مبتنی می باشد. کلیه ٔ اعضای سازمان بایدتعهداتی را که بموجب منشور بعهده دارند از روی حسن نیت انجام دهند. کلیه ٔ اعضا متعهدند که اختلافات خود را به وسائل مسالمت آمیز و بنحوی که صلح و امنیت و عدالت در معرض خطر واقع نشود تصفیه نمایند. هیچ عضو، در روابط بین الملل خود نباید نسبت بتمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت دیگری متوسل به زور و تهدید گردد و یا دست به اقدامی بزند که برخلاف مرام ملل متحد باشد. همه موظفند به سازمان ملل متحد در موقعی که برطبق مقررات منشور ملل متحد دست به اقدامی میزند همه نوع کمک نمایند و نیز از هرنوع کمک به دولتی که سازمان ملل متحد علیه آن بمنظور حفظ و یا استقرار صلح اقدام مینماید بپرهیزند. سازمان خواهد کوشید تا آنجا که صلح و امنیت بین المللی اقتضاء میکند کشورهای غیرعضو نیز طبق اصول مندرج در منشور عمل نمایند. هیچیک از مقررات منشور سازمان را مجاز نمیسازد در کارهائی که در صلاحیت ملی یک کشور است مداخله کند.
زبان های رسمی : پنج زبان انگلیسی ، اسپانیائی ، چینی ، روسی و فرانسه در سازمان ملل متحد رسمیت دارد. مکاتبات و مذاکرات بزبانهای انگلیسی و فرانسه است و زبان اسپانیائی هم در مجمع عمومی بکار برده میشود.
عضویت : کلیه ٔ کشورهای مستقل صلح دوست که تعهدات منشور ملل متحد را بپذیرند و بتشخیص سازمان آماده و خواهان اجرای آن باشند میتوانند عضو ملل متحد گردند. مجمع عمومی به توصیه ٔ شورای امنیت عضویت کشورهای داوطلب را تصویب میکند. و نیز بهمین ترتیب کشوری از سازمان اخراج یا عضویت او معلق میگردد.
ارکان ششگانه ٔ سازمان : در منشور ملل متحد شش رکن اصلی برای سازمان پیش بینی شده است : مجمع عمومی ، شورای امنیت ، شورای اقتصادی و اجتماعی ، شورای قیمومت سرزمینهای غیرخودمختار، دیوان بین المللی دادگستری ، دبیرخانه .
1 - مجمع عمومی
رکن عمده ٔ سازمان ملل متحد مجمع عمومی است که در آن همه ٔ کشورهای عضو نماینده دارند. مجمع عمومی بمنزله ٔ «مجلس شورای بشری » است و وظایف آن از این قرار است : مطالعه و توصیه در مورد اصول همکاری بین المللی برای نگاهداری صلح و امنیت و همچنین در اصول حاکم بر خلع سلاح و تنظیم تسلیحات . بحث درباره ٔ هرگونه مسئله ای که در صلح وایمنی مؤثر باشد و دادن نظر در مورد آن جز در موقعی که اختلاف یا وضعی مورد رسیدگی «شورای امنیت » باشد.بحث و دادن نظر (با رعایت استثنای مذکور در فوق ) درهر مسئله ای که در حیطه ٔ منشور باشد و یا در اختیارات و وظایف هر یک از ارکان ملل متحد مؤثر باشد. فراهم آوردن زمینه ٔ مطالعه و دادن توصیه درباره ٔ پیشبرد همکاری سیاسی بین المللی . توسعه ٔ حقوق بین المللی و تدوین آن . محقق ساختن حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همه . و همکاری بین المللی در زمینه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی . دریافت و مطالعه ٔ گزارشهای شورای امنیت و سایر ارکان ملل متحد. توصیه برای تسویه ٔ مسالمت آمیز هرگونه وضعی که ممکن است روابط دوستانه ٔ میان ملل را تیره کند. نظارت بر اجرای قراردادهای قیمومت از طریق شورای امنیت . برگزیدن شش عضو غیردائم شورای امنیت و 18 عضو شورای اقتصادی و اجتماعی و آن عده از اعضای شورای قیمومت که باید برگزیده شوند و مشارکت در برگزیدن قاضیان دیوان بین المللی دادگستری . و انتصاب دبیرکل ملل متحد بنا به توصیه ٔ شورای امنیت . مطالعه و تصویب بودجه ٔ ملل متحد و تقسیم بندی سهمیه ٔ هریک از دولتهای عضو و وارسی بودجه های سازمانهای اختصاصی . تصمیمات مجمع عمومی در مورد مسائل مهم از قبیل توصیه درباب صلح و امنیت و انتخاب اعضای رکنهای سازمان ملل متحد، و قبول و تعلیق و اخراج اعضاء و مسائل مربوط به قیمومت و بودجه به اکثریت دوثلث و در مورد مسائل دیگر به اکثریت نسبی (ساده ) اتخاذ میگردد. هر کشور در مجمع عمومی یک رأی دارد که بوسیله ٔ رئیس هیأت نمایندگی در صندوق انداخته میشود.
مجمع عمومی سالی یک بار در اواخر تابستان و اوائل پائیز تشکیل جلسه میدهد. اجلاسیه های مخصوص مجمع ممکن است بتقاضای شورای امنیت یا اکثریت اعضای ملل متحد در هنگامی که صلح جهانی تهدید شود و یا عمل تجاوز صورت گرفته باشد فراخوانده شود.
مجمع عمومی کارهای خود را از طریق 7 کمیته ٔ عمده ٔ خود انجام میدهد: کمیته ٔ نخست : سیاسی و امنیت ، شامل تنظیم تسلیحات کمیته ٔ سیاسی مخصوص (برای کمک به کمیته ٔ نخست )، کمیته ٔ دوم : (اقتصادی و مالی )، کمیته ٔ سوم : اجتماعی ، انسانی و فرهنگی ، کمیته چهارم : قیمومت ، شامل سرزمینهای غیرخودمختار، کمیته ٔ پنجم : اداری و بودجه ، کمیته ٔ ششم : حقوقی . بودجه ٔ ملل متحد برای سال 1958 م . بمبلغ 55062850 دلار تصویب شده است .
ارکان فرعی مجمع عمومی : کمیته ای مرکب از نمایندگان همه ٔ اعضای ملل متحد بنام کمیته ٔ بینابین وجود دارد که در ادوار فترت (فواصل بین اجلاسیه ها) مسائل مؤثر در صلح وایمنی را بررسی میکند و به مجمع گزارش میدهد. از آن گذشته مجمع عمومی گاه بگاه کمیته ها و کمیسیونهای خاص برای رسیدگی بامور بخصوص تشکیل میدهد. تا کنون چنین کمیسیونهائی در مسائل اختلاف یونان با همسایه های شمالی آن ، کره ، پناهندگان وغیره تشکیل یافته است .
2 - شورای امنیت
مؤثرترین و مقتدرترین رکن سازمان ملل متحد است و با توجه به اختیارات وسیع و حساس و عضویت دائم پنج دولت بزرگ جهان در آن ، و حق وتوی آنان نفوذ دول بزرگ را دراداره ٔ امور جهان تثبیت میکند. شورای امنیت از 11 عضو تشکیل میشود. پنج دولت آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی ، انگلیس ، فرانسه و چین عضویت دائم آن را دارند. و شش عضو غیردائمی را مجمع عمومی برای مدت دو سال انتخاب میکند و پس از پایان دوره ٔ دو ساله نمیتوانند بلافاصله انتخاب شوند. وظایف شورای امنیت عبارت است از نگاهداری صلح و ایمنی بین المللی بر طبق مقاصد و اصول ملل متحد. تحقیق و رسیدگی نسبت به هر اختلاف و یا وضعی که ممکن است بمصادمه ٔ بین المللی کشد. توصیه در باب راههای تعدیل اینگونه مشاجرات یا شرایط تسویه ٔ آنها. تشخیص وجود تهدید بر علیه صلح یا عمل تجاوز و توصیه ٔ اقدامی که باید بعمل آید. دعوت از اعضاء بمنظور اجرای کیفرهای اقتصادی یا بکار بردن تدابیر دیگری غیراز جنگ برای جلوگیری از تجاوز یا متوقف ساخت آن . اقدام نظامی ضدمتجاوز. توصیه برای قبول اعضای جدید و شرایطی که بموجب آنها دولتها بتوانند اساسنامه ٔ دیوان بین المللی دادگستری را امضا کنند. اجرای وظایف قیمومت ملل متحد در «مناطق سوق الجیشی ». تقدیم گزارشهای سالانه و مخصوص به مجمع عمومی . شورای امنیت از جانب کلیه ٔ اعضای ملل متحد که همگی متفقند و با نیروهای مسلح و معاضدت و تسهیلاتی که برای نگاهداری صلح و ایمنی بین المللی لازم باشد در اختیار آن بگذارند دست به اقدام میزند. اخذ رأی در شورای امنیت در کلیه ٔ مطالب بجز مسائل مربوط بآئین کار بواسطه ٔ رأی مثبت هفت عضوکه شامل آراء موافق اعضای دائمی باشد بعمل می آید.
این قاعده بنام «اتفاق آراء دول بزرگ » و در اصطلاح عموم به حق «وتو» معروف است . لیکن هر عضو، چه دائم و چه غیردائم باید از دادن رأی در مورد مسئله ای که خود یکی از طرفین آن دعوی باشد خودداری کند. در مسائل مربوط به آئین نامه تصمیمات شورای امنیت با هفت رأی موافق اعضاء، هر که باشند، اتخاذ میگردد. شورای امنیت همیشه در حال تشکیل است و تعطیل بردار نیست تا بتواند در حفظ صلح مراقبت دائم داشته باشد و بموقع اقدام لازم رامجری دارد. هر عضو شورای امنیت باید در همه ٔ اوقات نماینده ای در قرارگاه سازمان ملل متحد داشته باشد. شورا میتواند در صورتیکه بخواهد جلسات خود را جائی غیر از مقر دائمی سازمان ملل متحد تشکیل دهد. شورای امنیت یک کمیته ٔ ستاد نظامی مرکب از رؤسای ستاد ارتش پنج عضو دائمی یا نمایندگان آنها دارد که در مورد مسائلی از قبیل نیازمندیهای نظامی برای صلح و امور لشکرکشی شورای امنیت و هدایت نیروهای مسلحی که در اختیار شورا گذاشته شده و تنظیم تسلیحات و یا خلع سلاح ممکنه کمک و اظهار نظر مشورتی میکند. کمیسیون خلع سلاح که در تاریخ 20 دی 1330 (11 ژانویه ٔ 1952 م .) با رأی مجمع عمومی تأسیس شد، زیر نظر شورای امنیت قرار داد و این کمیسیون جانشین کمیسیون نیروی اتمی و کمیسیون تسلیحات (سابق ) می باشد و 14 عضو دارد. کمیسیون خلعسلاح وظیفه دارد که طرحهائی برای عهدنامه های مربوط به تنظیم و تحدید و تقلیل متوازن کلیه ٔ نیروهای مسلح و کلیه ٔ تسلیحات و منع استعمال کلیه ٔ حربه های قادر به انهدام دسته جمعی و بازرسی بین المللی مؤثر نیروی اتمی بمنظور تأمین تحریم سلاحهای اتمی و استفاده از نیروی اتمی فقط برای مقاصد صلح آمیز تهیه نماید.
3 - شورای اقتصادی و اجتماعی
این شوری زیر نظر مجمع عمومی مرکب از 18 عضو فعالیت میکند. دوره ٔ عضویت آن سه سال است ، و هر سال بجای 6 عضوکه دوره ٔ عضویتشان بسر می آید اعضای جدیدانتخاب میشوند. وظایف شوری از این قرار است : بررسی و تقدیم گزارش و پیشنهادهائی در مورد مسائل بین المللی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی و امور مربوط با فراهم آوردن موجبات آنها. تأمین و ترویج احترام و رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همه . دعوت و تشکیل کنفرانسهای بین المللی و تهیه ٔ پیش نویس عهود درباب مسائلی که در صلاحیت آن باشد برای تقدیم به مجمع عمومی . انعقاد قراردادهائی با مؤسسات اختصاصی و تعیین شرایط مرتبط کردن آنها با ملل متحد. هماهنگ ساختن فعالیتهای کارگزاریهای اختصاصی بوسیله ٔمشاوره با خود آنها و دادن توصیه به آنها و بوسیله ٔتوصیه به مجمع عمومی و اعضای ملل متحد. شورا از طریق کمیسیونهائی عمل میکند و تاکنون 8 کمیسیون بشرح زیر تشکیل داده است : حمل و نقل و ارتباطات ، آمار، اموراجتماعی ، جمعیت و نفوس ، حقوق بشر، مقام زن ، داروهای مخدر، بازرگانی کالاهای بین المللی . همچنین یک کمیسیون فرعی برای حمایت از اقلیتها و جلوگیری از تبعیض و چند کمیسیون اقتصادی ناحیه ای تأسیس گردیده است . صندوق ملل متحد برای بچه ها (یونیسف ) که بنا بتصمیم مجمع عمومی در تاریخ 19 آذر 1325 (11 دسامبر 1946 م .) دایر شد تا بکودکان قربانی جنگ و بطور کلی به تندرستی بچه ها در تمام جهان مدد رساند. یونیسف برای نگهداری از کودکان و مادران در 90 کشور کمک کرده است . این کمکها بیشتر بمنظور جلوگیری از بیماریهای مالاریا و سل و تراخم و کوفت ، و برپا کردن مراکز آسایش مادران و بچه ها و آموزش ماماها و پرستاران ، و کمک ببهبود وضع تغذیه ٔ کودکان و امداد فوری در حوادث سیل و زلزله و سایر مصیبتها بوده است . اداره ٔ کل کمکهای فنی دبیرخانه برای کشورهائی که جهت توسعه ٔ اقتصاد خود به دانش و مهارتهای فنی نیازمندند، وسائل کمک فنی فراهم میسازد. از سال 1338 یک «وام مخصوص » بمبلغ صدمیلیون دلار به کشورهای نیازمند اختصاص یافته است . شورای اقتصادی و اجتماعی کمیته ای بنام «کمیته ٔ عقد قرارداد با کارگزاریهای بین دول » دارد. بوسیله ٔ این کمیته قراردادهائی با آن مؤسسات بین المللی بسته میشود.
4 - شورای قیمومت
درمنشور ملل متحد ماده ای است که در آن دو اصل برای سرزمینهائی که به مرحله ٔ خودمختاری نرسیده اند اعلام شده است : نخست آنکه منافع ساکنان این نواحی بسیار قابل اهمیت است . دوم آنکه دولتهای اداره کننده ٔ این سرزمینها برای انجام مأموریت خود متقبل شده اند که در بسط رفاه و پیشرفت مردم سرزمینهای متکی و وابسته و رشد تدریجی ایشان بسوی خودمختاری و تأمین عدالت در حق ایشان و حمایت از آنها در قبال تعدی ، و در ترویج صلح وایمنی بین المللی و بسط تدابیر مربوط به آبادانی و تشویق و تجسس علمی و صنعتی مساعدت نمایند.
همچنین دولتهای مسئول اداره ٔ مستعمرات تعهد کرده اند که اطلاعات آماری و غیره را در باب شرایط و اوضاع اقتصادی و اجتماعی و تربیتی آن سرزمینها مرتباً در اختیار دبیرکل ملل متحد بگذارند. بعلاوه سازمان ملل متحد یک «شیوه ٔ قیمومت بین المللی » از راه بستن قراردادهای جداگانه قیمومت برای اداره ٔ سرزمینهائی که تحت نظارت ملل متحد قرار گرفته تنظیم کرده است . و بهمین جهت این نواحی را «سرزمینهای تحت قیمومت » خوانند. منظورهای «شیوه ٔ قیمومت » بقرار زیر است : توسعه ٔ صلح و ایمنی بین المللی . یاری به پیشرفت مردم سرزمینهای تحت قیمومت بسوی خودمختاری یا استقلال . تشویق حس احترام نسبت بحقوق بشر و تشخیص وابستگی مردم جهان نسبت بیکدیگر. و تأمین رفتار عادلانه نسبت به کلیه ٔ کشورهای عضو سازمان واتباع آنها در سرزمینهای تحت قیمومت در امور اجتماعی و اقتصادی و تجاری . و نیز رفتار عادلانه در حق اتباع کلیه ٔ کشورهای عضو سازمان در دستگاه عدالت . شیوه ٔ قیمومت میتواند شامل سرزمینهائی شود که سابقاً تحت سرپرستی جامعه ٔ ملل بودند، یا بر اثر جنگ جهانگیر دوم از آلمان و همدستانش جدا شدند، و سرزمینهائی که داوطلبانه شیوه ٔ قیمومت را پذیرفته اند. هیچیک از کشورهای عضو سازمان ملل متحد را نمیتوان بموجب شیوه ٔ قیمومت اداره کرد. شورای قیمومت بموجب مقررات ، مرکب است از هفت کشور (استرالیا، آمریکا، انگلستان ، ایتالیا، بلژیک ، زلاندنو، فرانسه ) از اعضای سازمان که مأمور اداره ٔ سرزمینهائی بشیوه ٔ قیمومت هستند و دو کشور (اتحاد جماهیر شوروی و چین ) از اعضای دائمی شورای امنیت که مأمور اداره ٔ هیچ سرزمین تحت قیمومت نیستند و 4 عضو که برای مدت سه سال انتخاب میشوند. وظایف شورا بقرار زیر است : تنظیم پرسشنامه هائی درباره ٔ پیشرفت سیاسی و اقتصادی و تربیتی مردم سرزمین های تحت قیمومت ، بحث در گزارشهای رسیده از مقامات اداره کننده ، وارسی دادخواستهای رسیده با مشاوره با مقامات اداره کننده ، سرکشی و بازدید مرتب در مواعد معین با موافقت مقامات اداره کننده . بموجب یازده قرارداد سرزمینهای زیر بشیوه ٔ قیمومت بوسیله ٔ دولتهای معینی اداره میشود: نااورو (استرالیا ازطرف خود و زلاندنو و انگلستان )، گینه ٔ جدید (استرالیا)، روآندا، اورندی (بلژیک )، کامرون (فرانسه )، توگولاند (فرانسه )، سومالی (ایتالیا)، ساموای غربی (زلاندنو)، تانگانیکا (انگلستان )، کامرون (انگلستان ). جزایر مارشال و ماریان و کارولین در اقیانوس کبیر که سابقاً تحت سرپرستی ژاپن بودند بنا به تصویب شورای امنیت سرزمین قیمومت سوق الجیشی بشمار میرودکه تحت اداره ٔ کشورهای متحد آمریکا قرار دارند.
5 - دیوان بین المللی دادگستری
رکن اصلی قضائی سازمان ملل متحد دیوان دادگستری بین المللی است که مقر آن در لاهه پایتخت هلنداست و از 15 قاضی که مستقلاً از طرف شورای امنیت و مجمع عمومی انتخاب میشوند تشکیل میگردد. قضات دیوان بدون توجه بملّیت بر اساس صلاحیت شان انتخاب میشوند، لیکن درعین حال دقت میشود که شیوه های مهم قضائی جهان در دیوان نماینده داشته باشند. قضات مدت نه سال در خدمت دیوان می مانند و ممکن است مجدداً انتخاب شوند و در دوره ٔ تصدی مقام خود نمیتوانند به شغل دیگری اشتغال ورزند. صلاحیت قضاوت دیوان مشتمل برکلیه ٔ مسائلی است که دولتها بدان ارجاع میکنند، و نیز کلیه ٔ موضوعاتی که در منشور ملل متحد و در عهدنامه ها یا مقاولات جاری پیش بینی شده باشد. بعلاوه شورای امنیت ممکن است یک مشاجره ٔ حقوقی را به دیوان ارجاع نماید. مجمع عمومی و شورای امنیت میتوانند درهر مسئله قضائی از دیوان رأی مشورتی بخواهند. منابع حقوقی و قانونی که هنگام اخذ تصمیم مورد استفاده ٔ دیوان واقع میشود از این قرار است : معهودات بین المللی که بعنوان قواعد معمول به ، مورد قبول دو طرف دعوی قرارگیرد. عرف بین المللی که دلالت کند بر رسم عمومی که حکم قانون پیدا کرده باشد.اصول عمومی حقوقی که مقبول ملل متمدن واقع شده باشد. تصمیمات قضائی و تعالیم صلاحیتدارترین صاحبنظران ملل گوناگون به عنوان وسیله ٔ فرعی تعیین حکم قانون . درصورت لزوم یکی از دو طرف دعوی میتواند از شورای امنیت بخواهد که اقدامات لازم برای اجرای حکم دیوان را تعیین نماید.
6 - دبیرخانه
امور اداری گوناگون و وسیع سازمان ملل متحد بوسیله ٔ رکن ششم آن یعنی دبیرخانه انجام میشود. این دستگاه در تمام سال مشغول کار و خدمت به ارکان دیگر است و نقشه های مصوب و دستورالعملهای آنها را بموقع اجرا میگذارد. در رأس این دستگاه دبیرکل سازمان ملل متحد قرار گرفته که بتوصیه ٔ شورای امنیت و تصویب مجمع عمومی به این سمت انتخاب و منصوب میشود و چهار هزار تن کارمنداز ملیتهای مختلف با او همکاری میکنند. وظایف دبیرکل از این قرار است : ریاست کل امور اداری سازمان ملل متحد، توجه دادن شورای امنیت به هر امری که بنظر او ممکن است صلح و ایمنی بین المللی را تهدید کند، تقدیم گزارش سالانه و گزارشهای متمم لازم به مجمع عمومی در خصوص کار سازمان . در تاریخ 11 بهمن 1324 (اول فوریه ٔ1946 م .) تریگوه لی وزیر امورخارجه ٔ وقت کشور نروژ با توافق بین دولتهای غربی و دولت شوروی بمدت پنج سال بعنوان نخستین دبیرکل سازمان ملل متحد برگزیده شد. با اینکه از 9 آبان 1329 (اول نوامبر1950 م .) مقام او بمدت سه سال تمدید شد، چون در ماجرای کره مورد سؤظن و غضب دولت شوروی قرار گرفت در 18 آبان 1330 (10 نوامبر 1952) از مقام خود استعفا کرد. در روز 20 فروردین 1332 (10 آوریل 1953 م .) داک هامارشولد وزیر امور خارجه ٔ وقت کشور سوئد بجانشینی او تعیین گردید. روز 3 مهر1336 (26 سپتامبر 1957 م .) هامارشولد مجدداًبرای مدت پنج سال از 20 فروردین 1337 (10 آوریل 1958) بعنوان دبیرکل سازمان ملل متحد انتخاب گردید.
دبیرخانه از اداره ٔ دبیرکل و ادارات وابسته به دبیرکل بشرح زیر تشکیل میشود: اداره ٔ اجرای دبیرکل ، اداره ٔ امور حقوقی ، اداره ٔ ممیزی و رسیدگی به حسابها، اداره ٔ کارگزینی . همچنین اداراتی که هریک بترتیب به : امور سیاسی و شورای امنیت ، امور اجتماعی و اقتصادی ، امور قیمومت و اطلاعات رسیده از سرزمینهای غیرخود مختار، امور اطلاعات و تبلیغات ، امور کنفرانسها، امور عمومی و امور کمک فنی ، رسیدگی میکنند. وظائف و مسئولیتهای دبیرخانه منحصراً بین المللی است . انتخاب کارمندان از روی تقسیم بندی جغرافیائی انجام میگیرد و هریک از کارمندان دبیرخانه صرف نظراز ملیت و تابعیتش یک مستخدم بین المللی است و نباید از هیچ حکومت یا مقام خارج از سازمان ملل متحد دستور بخواهد یا بگیرد، و باید از هرعملی که با سمت او منافات داشته باشد بپرهیزد.
آژانس بین المللی نیروی اتم
این مؤسسه که مقر آن در شهر وین پایتخت اتریش قرار دارد در تاریخ 6 مرداد 1336 (29 ژوئیه ٔ 1957 م .) بوجود آمد و هدف آن چنین است : توسعه ٔ نیروی اتم برای مقاصد صلح ، بهداشت و پیشرفت و نیکبختی بشر در تمام جهان ، نظارت در کمک و درخواست کشورها تا اینکه از هر لحاظ از استفاده از این نیرو بمنظور سوق الجیشی یا تولید اسلحه ٔ مخرب جلوگیری شود. بودجه ٔ این مؤسسه 4089000 دلار است که شامل مخارج کمیسیون مقدماتی آن نیز می باشد.
کارگزاریهای اختصاصی
مؤسسات اختصاصی سازمانهائی است که بر اثر قراردادهای منعقده بین دولتها تشکیل میشوند و در امور اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی و دیگر مسائل مربوط وظایفی را برعهده دارند. قرار دادهائی که این مؤسسات را با سازمان ملل متحد مربوط میسازد بوسیله ٔ یک کمیته ٔ دائمی جزو «شورای اقتصادی و اجتماعی » موسوم به «کمیته ٔ عقد قرارداد با مؤسسات اختصاصی » منعقد میشود. هر قراردادی از یک طرف بتصویب شورا ومجمععمومی ، و از طرف دیگر بتصویب رکن مربوط کارگزاری ذینفع میرسد. فعالیتهای این کارگزاریها را شورای اقتصادی و اجتماعی هماهنگ میسازد. تاکنون 11 سازمان اختصاصی با سازمان ملل متحد قرارداد امضاکرده و با آن پیوستگی یافته اند و دو سازمان دیگر پس از طی تشریفات بعضویت سازمان پذیرفته خواهند شد. کلیه ٔ مؤسسات اختصاصی ، باستثنای «اتحادیه ٔ جهانی پست » با برنامه ٔ توسعه ٔ کمک فنی همکاری میکنند و نماینده ای در دفتر کمک فنی دارند. اینک گزارشی باختصار از وضع این سازمانها :
1 - سازمان بین المللی کار(ایلو) این مؤسسه قدیم ترین سازمان بین المللی است که بتاریخ 12 فروردین 1298 (1 آوریل 1919 م .) پس از آنکه اساسنامه ٔ آن جزو پیمان ورسای پیش بینی شد تأسیس گردید و مقر آن در ژنو از شهرهای سویس قرار دارد و اینک 79 کشور درآن عضویت دارند. هدف این سازمان ، کمک به استقرار صلح پایدار بواسطه ٔ بسط عدالت اجتماعی ، و اصلاح وضعو پایه های معاش کارگران و ایجاد ثبات اقتصادی و اجتماعی است . برای تأمین هدفهای فوق ، در این سازمان ، هم نمایندگان دولتها، و هم نمایندگان کارگران ، و هم نمایندگان کارفرمایان بدور هم می نشینند تا مقرراتی درباره ٔ مزد و ساعات کار و حداقل سن استخدام و شرایط کار برای طبقات گوناگون کارگران و جبران خسارت کارگران و بیمه های اجتماعی و مرخصی با حقوق و سلامت و امان صنعتی و خدمات کمکی استخدام و بازرسی وضع کارگران تنظیم نمایند. فعالیتهای این سازمان بوسیله ٔ سه رکن : «کنفرانس بین المللی کار» و «شورای اداری » و «دفتر بین المللی کار» انجام میگیرد. جلسه ٔ کنفرانس بین المللی کار، سالی یک بار تشکیل میشود و در آن هیأتهای نمایندگی ملی متشکل از دو نماینده ٔ دولتی و یک نماینده از طرف کارگران و یک نماینده از طرف صاحبان کار شرکت میکنند. و وظیفه ٔ آن تنظیم طرح قراردادهائی برای مبادله بین دولتهاست . هیأت رئیسه ٔ آن ، بنام شورای کار مرکب از 40 عضو است . بیست تن از این عده نماینده دولتها و ده تن نماینده ٔ کارگران و ده تن نماینده ٔ صاحبان کار هستند (ده تن از هیأت نمایندگی دولتها باید از کشورهای صنعتی باشند). دفتر بین المللی کار (بیت ) بمنزله ٔ دبیرخانه ٔ سازمان است ، و بطور مداوم اطلاعاتی جمعآوری و توزیع میکند وبنابه درخواست دولتها در وضع قوانین در خصوص تصمیمات «کنفرانس » بدانها کمک میکند و وسائل لازم را برای کمک باجرای مؤثر عهود فراهم میسازد. بودجه ٔ خالص سازمان بین المللی کار در سال 1958، 7855000 دلار بوده است .
2 - سازمان خواربار وکشاورزی ملل متحد (فائو) این سازمان نخستین مؤسسه ای است که بعداز جنگ دوم جهانی ، بتاریخ 23 مهر 1324 (16اکتبر 1945) پس از آنکه اساسنامه اش در کوئبک بتصویب رسید تشکیل گردید. و مقر آن در شهر رم پایتخت ایتالیاست . هدف آن : بالابردن پایه ٔ تغذیه و موازین زندگانی ، تأمین اصلاحاتی در کفایت تولید و توزیع کلیه ٔ محصولات کشاورزی که از کشتزارها و جنگلها و شیلات بدست می آید، بهتر ساختن وضع زندگانی روستائیان ، و بدین وسائل کمک بتوسعه ٔ اقتصاد جهان است . در اجرای این مقاصد سازمان خواربار و کشاورزی به توسعه ٔ بهره برداری از منابع اساسی آب و خاک جهان کمک میکند و استقرار یک بازار استوار بین المللی را برای کالاهای آن تشویق می نماید و نیز بمبادله ٔ جهانی انواع جدید نباتات کمک میکندو روشهای فنی مترقی را در سراسر جهان بسط میدهد و با امراض آفت زای حیوانی مبارزه میکند و وسائل کمک فنی را در زمینه های تغذیه و استفاده از غذا و جلوگیری از فرسودگی خاک و احیای جنگلها و مهندسی آبیاری و بازرسی آلودگی خواربار ذخیره شده و تولید اقسام کودها فراهم میسازد. این سازمانها بوسیله کنفرانسی مرکب از نمایندگان 76 دولت عضو اداره میشود، جلسه ٔ کنفرانس هر دو سال یک بار تشکیل میشود. در فواصل جلسات کنفرانس «شورای جهانی خواربار» بعضویت 24 دولت عضو، امور سازمان را اداره میکند. دبیرخانه ٔ بین المللی آن از پنج قسمت فنی : «کشاورزی »، «ماهیگیری »، «اغذیه »، «جنگلها» و «کارهای اقتصادی » تشکیل گردیده است . بودجه فائودر سال (1959 م .) 8500000 دلار بوده است .
3 - سازمان تربیتی و علمی وفرهنگی ملل متحد (یونسکو)
این سازمان در تاریخ 12 آبان 1326 (4 نوامبر 1947 م .) پس از آنکه 20 کشور امضا کننده ٔ آن اسناد قبولی را به دولت انگلستان سپردند تأسیس گردید. و تاکنون 80 دولت عضویت آن را یافته اند و مقر آن در پاریس پایتخت فرانسه جای دارد. هدف یونسکو عبارت است از: کمک به صلح و امنیت و توسعه ٔ همکاری میان ملل از راه آموزش و پرورش و علم و فرهنگ بمنظور بسط احترام جهانیان بعدالت و حکومت قانون و حقوق بشر و آزادیهای اساسی که بواسطه ٔ منشور ملل متحدبرای مردم دنیا بدون امتیاز نژاد و جنس و زبان یا دین تأیید گردیده اس-ت .
کنفرانس عمومی یونسکو دو سال یک بار تشکیل جلسه میدهد و هیأت اجرائی آن مرکب از 24 عضو سالی دوبار تشکیل میشود و برنامه های مصوب کنفرانس عمومی را اجرا میکند. بودجه ٔ یونسکو در سال (1958 م .) 22679638 دلار بوده است .
4 - سازمان جهانی بهداشت (هو) اساسنامه ٔ این سازمان بتاریخ 30 تیر1325 (22 ژوئیه ٔ 1946) در کنفرانس بین المللی بهداشت که بدعوت شورای اقتصادی و اجتماعی در نیویورک منعقد شده بود بتصویب رسید و در تاریخ 17 فروردین 1327 (7 آوریل 1948) که 26 دولت اساسنامه را تصویب کردند این سازمان بوجود آمد. امروز 85 کشور عضویت آن را دارند و مقر آن در کاخ ملل در شهر ژنو از شهرهای کشور سویس جای دارد و بودجه ٔ سالانه آن 13500000 دلار است . هدف سازمان جهانی بهداشت «فراهم کردن حداکثر موجبات بهداشت و تندرستی برای همه ٔ ملتها» است . این سازمان دو نوع فعالیت مشورتی و فنی در زمینه ٔ امراض ساری و بومی از قبیل : مالاریا، سل ،امراض آمیزشی ، بهداشت مادران و کودکان و غیره انجام میدهد و نشریات آن در 15 زمینه انتشار می یابد. «مجمع جهانی بهداشت » مرکب از نمایندگان کلیه ٔ کشورهای عضو خط مشی سازمان را طرح ریزی میکند و هیأت مجریه ای از نمایندگان 18 کشور و نیز یک دبیرخانه و کمیته های کارشناسان مأمور اجرای مصوبات مجمع هستند.
5 - بانک بین المللی ترمیم و توسعه این بانک بتاریخ 6 دی 1324 (27دسامبر 1945 م .) رسمیت یافته و امروز 66 کشور عضویت آن را دارند و مقر آن در شهر واشنگتن پایتخت دول متحده ٔ امریکاست و سرمایه ٔ آن 9 میلیارد دلار تعهد اعضاست که 20 درصد آن (2 درصد طلا و دلارامریکائی و 18 درصد پول رایج ممالک ) پرداخت گردیده است . هر کشور قبل از عضویت بانک باید عضویت صندوق بین المللی پول را بپذیرد. هدف بانک عبارت است از: مساعدت در ترمیم و آبادانی کشورهای عضو با تسهیل بکار انداختن سرمایه برای مقاصد تولیدی ، تشویق در سرمایه گذاری خصوصی خارجی ، تتمیم سرمایه های خصوصی با فراهم کردن وام برای مقاصد تولیدی از سرمایه ٔ خود بانک و وجوهی که بانک جمعآوری میکند و سایر منابع، حمایت از توسعه ٔ متوازن تجارت بین المللی و نگاهداری تعادل در موازنه های پرداختی ازراه تشویق سرمایه گذاری بین المللی جهت توسعه ٔ منابع تولیدی اعضای بانک بین المللی . جمع کل وامهائی که از تاریخ تأسیس تا تاریخ 10 دی 1336 به بیش از 45 کشوراعطاء یا تضمین شده بالغ بر3470 هزار میلیون دلار است . کلیه ٔ اختیارات بانک به «شورای مدیران » مرکب از یک مدیر و یک قائم مقام برای هر کشور عضو تفویض شده است . این شورا معمولا در سال یک بار تشکیل میشود. مدیران بانک اغلب اختیارات خود را به 16 تن مدیران عامل واگذار میکنند و این مدیران ماهی یک بار و در صورت لزوم ماهی چند بار در واشنگتن تشکیل جلسه می دهند و رئیس بانک سمت ریاست بر مدیران عامل دارد
6 - مؤسسه همکاری مالی بین المللی این مؤسسه در تیر ماه 1335 (ژوئیه ٔ 56) تأسیس شد و به تاریخ اول بهمن 1335 (20 فوریه ٔ 57) بعنوان یکی از مؤسسات اختصاصی وابسته به سازمان ملل متحد درآمد. و امروز 53 کشور عضویت آن را پذیرفته اند و جمع سرمایه ٔ مجاز آن 100 میلیون دلار است . و مقر آن در واشنگتن ازشهرهای آمریکاست . اگرچه بانک بین المللی ، و صندوق بین المللی پول با این مؤسسه تماس نزدیک دارند، این مؤسسه از لحاظ قانونی واحد مستقلی است و بودجه ٔ آن ازبودجه ٔ بانک مجزا است . هدف مؤسسه «کمک به توسعه ٔ اقتصادی از طریق تشویق توسعه ٔ مؤسسات تولیدی در کشورهای عضو مخصوصاً در نواحی عقب مانده » می باشد. اختیارات این مؤسسه عبارت است از: سرمایه گذاری در مؤسسات تولیدی خصوصی با شرکت و همکاری سرمایه گذاران خصوصی وبدون ضمانت تأدیه از طرف دول در مواردی که سرمایه ٔاختصاصی کافی با شرایط عادله وجود نداشته باشد. اقدام برای تمرکز و دورهم گردآوردن فرصتها برای سرمایه گذاری و سرمایه های خصوصی خارجی و داخلی . مدیریت بهتر ودارای تجربه .
7 - صندوق بین المللی پول صندوق بین المللی پول در تاریخ 6 دی 1324 (27 دسامبر 1945 م .) بوجود آمد و امروز 66 کشور عضویت آن را پذیرفته اندو مقر آن در واشنگتن است . هدف صندوق از این قرار است : ترویج همکاری پولی و توسعه ٔ بازرگا
اعضاء ملل متحد
آرژانتین آلبانی
اتحاد جماهیر شوروی (سابق ) اتریش
اتیوپی (حبشه ) اردن اروگوئه
اسپانیا استرالیا افریقای جنوبی
افغانستان اکوادر السالوادر
امریکا (ایالات متحده ) اندونزی
انگلستان اوکرائین ایتالیا
ایران (جمهوری اسلامی ) ایرلند
ایسلند برزیل برمه
بلژیک بلغارستان بولیوی
پاراگوئه پاکستان پاناما
پرتقال پرو تایلند (سیام )
ترکیه تونس
جمهوری متحده ٔ عرب (مصر) چکسلواکی
چین دانمارک
دومینیک (جمهوری )
روسیه ٔ سفید (بلوروسی ) رومانی
زلاند جدید ژاپن سوئد
سودان سیلان شیلی
عراق عربستان سعودی
غنا فرانسه فنلاند
فیلیپین کامبوج کانادا
کلمبیا کوبا کاستاریکا
گواتمالا لائوس لبنان
لوکزامبورک لهستان لیبری
لیبی مالایا مجارستان
مراکش مکزیک نپال
نروژ نیکاراگوا ونزوئلا
هائیتی هلند هندوستان
هندوراس یمن یوگسلاوی
یونان .
هدف ملل متحد: هدف سازمان ملل متحد عبارت است از نگاهداری صلح و امنیت بین المللی ،توسعه ٔ روابط دوستانه در میان ملتها، همکاری بین المللی برای حل مسائل بین المللی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و بشردوستی و توسعه و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی ، بودن مرکزی برای هماهنگ ساختن اقدامات ملتها در رسیدن به این مقاصد مشترک .
اصول اساسی سازمان : سازمان بر اساس برابری حاکمیت همه ٔ اعضای خود مبتنی می باشد. کلیه ٔ اعضای سازمان بایدتعهداتی را که بموجب منشور بعهده دارند از روی حسن نیت انجام دهند. کلیه ٔ اعضا متعهدند که اختلافات خود را به وسائل مسالمت آمیز و بنحوی که صلح و امنیت و عدالت در معرض خطر واقع نشود تصفیه نمایند. هیچ عضو، در روابط بین الملل خود نباید نسبت بتمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت دیگری متوسل به زور و تهدید گردد و یا دست به اقدامی بزند که برخلاف مرام ملل متحد باشد. همه موظفند به سازمان ملل متحد در موقعی که برطبق مقررات منشور ملل متحد دست به اقدامی میزند همه نوع کمک نمایند و نیز از هرنوع کمک به دولتی که سازمان ملل متحد علیه آن بمنظور حفظ و یا استقرار صلح اقدام مینماید بپرهیزند. سازمان خواهد کوشید تا آنجا که صلح و امنیت بین المللی اقتضاء میکند کشورهای غیرعضو نیز طبق اصول مندرج در منشور عمل نمایند. هیچیک از مقررات منشور سازمان را مجاز نمیسازد در کارهائی که در صلاحیت ملی یک کشور است مداخله کند.
زبان های رسمی : پنج زبان انگلیسی ، اسپانیائی ، چینی ، روسی و فرانسه در سازمان ملل متحد رسمیت دارد. مکاتبات و مذاکرات بزبانهای انگلیسی و فرانسه است و زبان اسپانیائی هم در مجمع عمومی بکار برده میشود.
عضویت : کلیه ٔ کشورهای مستقل صلح دوست که تعهدات منشور ملل متحد را بپذیرند و بتشخیص سازمان آماده و خواهان اجرای آن باشند میتوانند عضو ملل متحد گردند. مجمع عمومی به توصیه ٔ شورای امنیت عضویت کشورهای داوطلب را تصویب میکند. و نیز بهمین ترتیب کشوری از سازمان اخراج یا عضویت او معلق میگردد.
ارکان ششگانه ٔ سازمان : در منشور ملل متحد شش رکن اصلی برای سازمان پیش بینی شده است : مجمع عمومی ، شورای امنیت ، شورای اقتصادی و اجتماعی ، شورای قیمومت سرزمینهای غیرخودمختار، دیوان بین المللی دادگستری ، دبیرخانه .
1 - مجمع عمومی
رکن عمده ٔ سازمان ملل متحد مجمع عمومی است که در آن همه ٔ کشورهای عضو نماینده دارند. مجمع عمومی بمنزله ٔ «مجلس شورای بشری » است و وظایف آن از این قرار است : مطالعه و توصیه در مورد اصول همکاری بین المللی برای نگاهداری صلح و امنیت و همچنین در اصول حاکم بر خلع سلاح و تنظیم تسلیحات . بحث درباره ٔ هرگونه مسئله ای که در صلح وایمنی مؤثر باشد و دادن نظر در مورد آن جز در موقعی که اختلاف یا وضعی مورد رسیدگی «شورای امنیت » باشد.بحث و دادن نظر (با رعایت استثنای مذکور در فوق ) درهر مسئله ای که در حیطه ٔ منشور باشد و یا در اختیارات و وظایف هر یک از ارکان ملل متحد مؤثر باشد. فراهم آوردن زمینه ٔ مطالعه و دادن توصیه درباره ٔ پیشبرد همکاری سیاسی بین المللی . توسعه ٔ حقوق بین المللی و تدوین آن . محقق ساختن حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همه . و همکاری بین المللی در زمینه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی . دریافت و مطالعه ٔ گزارشهای شورای امنیت و سایر ارکان ملل متحد. توصیه برای تسویه ٔ مسالمت آمیز هرگونه وضعی که ممکن است روابط دوستانه ٔ میان ملل را تیره کند. نظارت بر اجرای قراردادهای قیمومت از طریق شورای امنیت . برگزیدن شش عضو غیردائم شورای امنیت و 18 عضو شورای اقتصادی و اجتماعی و آن عده از اعضای شورای قیمومت که باید برگزیده شوند و مشارکت در برگزیدن قاضیان دیوان بین المللی دادگستری . و انتصاب دبیرکل ملل متحد بنا به توصیه ٔ شورای امنیت . مطالعه و تصویب بودجه ٔ ملل متحد و تقسیم بندی سهمیه ٔ هریک از دولتهای عضو و وارسی بودجه های سازمانهای اختصاصی . تصمیمات مجمع عمومی در مورد مسائل مهم از قبیل توصیه درباب صلح و امنیت و انتخاب اعضای رکنهای سازمان ملل متحد، و قبول و تعلیق و اخراج اعضاء و مسائل مربوط به قیمومت و بودجه به اکثریت دوثلث و در مورد مسائل دیگر به اکثریت نسبی (ساده ) اتخاذ میگردد. هر کشور در مجمع عمومی یک رأی دارد که بوسیله ٔ رئیس هیأت نمایندگی در صندوق انداخته میشود.
مجمع عمومی سالی یک بار در اواخر تابستان و اوائل پائیز تشکیل جلسه میدهد. اجلاسیه های مخصوص مجمع ممکن است بتقاضای شورای امنیت یا اکثریت اعضای ملل متحد در هنگامی که صلح جهانی تهدید شود و یا عمل تجاوز صورت گرفته باشد فراخوانده شود.
مجمع عمومی کارهای خود را از طریق 7 کمیته ٔ عمده ٔ خود انجام میدهد: کمیته ٔ نخست : سیاسی و امنیت ، شامل تنظیم تسلیحات کمیته ٔ سیاسی مخصوص (برای کمک به کمیته ٔ نخست )، کمیته ٔ دوم : (اقتصادی و مالی )، کمیته ٔ سوم : اجتماعی ، انسانی و فرهنگی ، کمیته چهارم : قیمومت ، شامل سرزمینهای غیرخودمختار، کمیته ٔ پنجم : اداری و بودجه ، کمیته ٔ ششم : حقوقی . بودجه ٔ ملل متحد برای سال 1958 م . بمبلغ 55062850 دلار تصویب شده است .
ارکان فرعی مجمع عمومی : کمیته ای مرکب از نمایندگان همه ٔ اعضای ملل متحد بنام کمیته ٔ بینابین وجود دارد که در ادوار فترت (فواصل بین اجلاسیه ها) مسائل مؤثر در صلح وایمنی را بررسی میکند و به مجمع گزارش میدهد. از آن گذشته مجمع عمومی گاه بگاه کمیته ها و کمیسیونهای خاص برای رسیدگی بامور بخصوص تشکیل میدهد. تا کنون چنین کمیسیونهائی در مسائل اختلاف یونان با همسایه های شمالی آن ، کره ، پناهندگان وغیره تشکیل یافته است .
2 - شورای امنیت
مؤثرترین و مقتدرترین رکن سازمان ملل متحد است و با توجه به اختیارات وسیع و حساس و عضویت دائم پنج دولت بزرگ جهان در آن ، و حق وتوی آنان نفوذ دول بزرگ را دراداره ٔ امور جهان تثبیت میکند. شورای امنیت از 11 عضو تشکیل میشود. پنج دولت آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی ، انگلیس ، فرانسه و چین عضویت دائم آن را دارند. و شش عضو غیردائمی را مجمع عمومی برای مدت دو سال انتخاب میکند و پس از پایان دوره ٔ دو ساله نمیتوانند بلافاصله انتخاب شوند. وظایف شورای امنیت عبارت است از نگاهداری صلح و ایمنی بین المللی بر طبق مقاصد و اصول ملل متحد. تحقیق و رسیدگی نسبت به هر اختلاف و یا وضعی که ممکن است بمصادمه ٔ بین المللی کشد. توصیه در باب راههای تعدیل اینگونه مشاجرات یا شرایط تسویه ٔ آنها. تشخیص وجود تهدید بر علیه صلح یا عمل تجاوز و توصیه ٔ اقدامی که باید بعمل آید. دعوت از اعضاء بمنظور اجرای کیفرهای اقتصادی یا بکار بردن تدابیر دیگری غیراز جنگ برای جلوگیری از تجاوز یا متوقف ساخت آن . اقدام نظامی ضدمتجاوز. توصیه برای قبول اعضای جدید و شرایطی که بموجب آنها دولتها بتوانند اساسنامه ٔ دیوان بین المللی دادگستری را امضا کنند. اجرای وظایف قیمومت ملل متحد در «مناطق سوق الجیشی ». تقدیم گزارشهای سالانه و مخصوص به مجمع عمومی . شورای امنیت از جانب کلیه ٔ اعضای ملل متحد که همگی متفقند و با نیروهای مسلح و معاضدت و تسهیلاتی که برای نگاهداری صلح و ایمنی بین المللی لازم باشد در اختیار آن بگذارند دست به اقدام میزند. اخذ رأی در شورای امنیت در کلیه ٔ مطالب بجز مسائل مربوط بآئین کار بواسطه ٔ رأی مثبت هفت عضوکه شامل آراء موافق اعضای دائمی باشد بعمل می آید.
این قاعده بنام «اتفاق آراء دول بزرگ » و در اصطلاح عموم به حق «وتو» معروف است . لیکن هر عضو، چه دائم و چه غیردائم باید از دادن رأی در مورد مسئله ای که خود یکی از طرفین آن دعوی باشد خودداری کند. در مسائل مربوط به آئین نامه تصمیمات شورای امنیت با هفت رأی موافق اعضاء، هر که باشند، اتخاذ میگردد. شورای امنیت همیشه در حال تشکیل است و تعطیل بردار نیست تا بتواند در حفظ صلح مراقبت دائم داشته باشد و بموقع اقدام لازم رامجری دارد. هر عضو شورای امنیت باید در همه ٔ اوقات نماینده ای در قرارگاه سازمان ملل متحد داشته باشد. شورا میتواند در صورتیکه بخواهد جلسات خود را جائی غیر از مقر دائمی سازمان ملل متحد تشکیل دهد. شورای امنیت یک کمیته ٔ ستاد نظامی مرکب از رؤسای ستاد ارتش پنج عضو دائمی یا نمایندگان آنها دارد که در مورد مسائلی از قبیل نیازمندیهای نظامی برای صلح و امور لشکرکشی شورای امنیت و هدایت نیروهای مسلحی که در اختیار شورا گذاشته شده و تنظیم تسلیحات و یا خلع سلاح ممکنه کمک و اظهار نظر مشورتی میکند. کمیسیون خلع سلاح که در تاریخ 20 دی 1330 (11 ژانویه ٔ 1952 م .) با رأی مجمع عمومی تأسیس شد، زیر نظر شورای امنیت قرار داد و این کمیسیون جانشین کمیسیون نیروی اتمی و کمیسیون تسلیحات (سابق ) می باشد و 14 عضو دارد. کمیسیون خلعسلاح وظیفه دارد که طرحهائی برای عهدنامه های مربوط به تنظیم و تحدید و تقلیل متوازن کلیه ٔ نیروهای مسلح و کلیه ٔ تسلیحات و منع استعمال کلیه ٔ حربه های قادر به انهدام دسته جمعی و بازرسی بین المللی مؤثر نیروی اتمی بمنظور تأمین تحریم سلاحهای اتمی و استفاده از نیروی اتمی فقط برای مقاصد صلح آمیز تهیه نماید.
3 - شورای اقتصادی و اجتماعی
این شوری زیر نظر مجمع عمومی مرکب از 18 عضو فعالیت میکند. دوره ٔ عضویت آن سه سال است ، و هر سال بجای 6 عضوکه دوره ٔ عضویتشان بسر می آید اعضای جدیدانتخاب میشوند. وظایف شوری از این قرار است : بررسی و تقدیم گزارش و پیشنهادهائی در مورد مسائل بین المللی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی و امور مربوط با فراهم آوردن موجبات آنها. تأمین و ترویج احترام و رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همه . دعوت و تشکیل کنفرانسهای بین المللی و تهیه ٔ پیش نویس عهود درباب مسائلی که در صلاحیت آن باشد برای تقدیم به مجمع عمومی . انعقاد قراردادهائی با مؤسسات اختصاصی و تعیین شرایط مرتبط کردن آنها با ملل متحد. هماهنگ ساختن فعالیتهای کارگزاریهای اختصاصی بوسیله ٔمشاوره با خود آنها و دادن توصیه به آنها و بوسیله ٔتوصیه به مجمع عمومی و اعضای ملل متحد. شورا از طریق کمیسیونهائی عمل میکند و تاکنون 8 کمیسیون بشرح زیر تشکیل داده است : حمل و نقل و ارتباطات ، آمار، اموراجتماعی ، جمعیت و نفوس ، حقوق بشر، مقام زن ، داروهای مخدر، بازرگانی کالاهای بین المللی . همچنین یک کمیسیون فرعی برای حمایت از اقلیتها و جلوگیری از تبعیض و چند کمیسیون اقتصادی ناحیه ای تأسیس گردیده است . صندوق ملل متحد برای بچه ها (یونیسف ) که بنا بتصمیم مجمع عمومی در تاریخ 19 آذر 1325 (11 دسامبر 1946 م .) دایر شد تا بکودکان قربانی جنگ و بطور کلی به تندرستی بچه ها در تمام جهان مدد رساند. یونیسف برای نگهداری از کودکان و مادران در 90 کشور کمک کرده است . این کمکها بیشتر بمنظور جلوگیری از بیماریهای مالاریا و سل و تراخم و کوفت ، و برپا کردن مراکز آسایش مادران و بچه ها و آموزش ماماها و پرستاران ، و کمک ببهبود وضع تغذیه ٔ کودکان و امداد فوری در حوادث سیل و زلزله و سایر مصیبتها بوده است . اداره ٔ کل کمکهای فنی دبیرخانه برای کشورهائی که جهت توسعه ٔ اقتصاد خود به دانش و مهارتهای فنی نیازمندند، وسائل کمک فنی فراهم میسازد. از سال 1338 یک «وام مخصوص » بمبلغ صدمیلیون دلار به کشورهای نیازمند اختصاص یافته است . شورای اقتصادی و اجتماعی کمیته ای بنام «کمیته ٔ عقد قرارداد با کارگزاریهای بین دول » دارد. بوسیله ٔ این کمیته قراردادهائی با آن مؤسسات بین المللی بسته میشود.
4 - شورای قیمومت
درمنشور ملل متحد ماده ای است که در آن دو اصل برای سرزمینهائی که به مرحله ٔ خودمختاری نرسیده اند اعلام شده است : نخست آنکه منافع ساکنان این نواحی بسیار قابل اهمیت است . دوم آنکه دولتهای اداره کننده ٔ این سرزمینها برای انجام مأموریت خود متقبل شده اند که در بسط رفاه و پیشرفت مردم سرزمینهای متکی و وابسته و رشد تدریجی ایشان بسوی خودمختاری و تأمین عدالت در حق ایشان و حمایت از آنها در قبال تعدی ، و در ترویج صلح وایمنی بین المللی و بسط تدابیر مربوط به آبادانی و تشویق و تجسس علمی و صنعتی مساعدت نمایند.
همچنین دولتهای مسئول اداره ٔ مستعمرات تعهد کرده اند که اطلاعات آماری و غیره را در باب شرایط و اوضاع اقتصادی و اجتماعی و تربیتی آن سرزمینها مرتباً در اختیار دبیرکل ملل متحد بگذارند. بعلاوه سازمان ملل متحد یک «شیوه ٔ قیمومت بین المللی » از راه بستن قراردادهای جداگانه قیمومت برای اداره ٔ سرزمینهائی که تحت نظارت ملل متحد قرار گرفته تنظیم کرده است . و بهمین جهت این نواحی را «سرزمینهای تحت قیمومت » خوانند. منظورهای «شیوه ٔ قیمومت » بقرار زیر است : توسعه ٔ صلح و ایمنی بین المللی . یاری به پیشرفت مردم سرزمینهای تحت قیمومت بسوی خودمختاری یا استقلال . تشویق حس احترام نسبت بحقوق بشر و تشخیص وابستگی مردم جهان نسبت بیکدیگر. و تأمین رفتار عادلانه نسبت به کلیه ٔ کشورهای عضو سازمان واتباع آنها در سرزمینهای تحت قیمومت در امور اجتماعی و اقتصادی و تجاری . و نیز رفتار عادلانه در حق اتباع کلیه ٔ کشورهای عضو سازمان در دستگاه عدالت . شیوه ٔ قیمومت میتواند شامل سرزمینهائی شود که سابقاً تحت سرپرستی جامعه ٔ ملل بودند، یا بر اثر جنگ جهانگیر دوم از آلمان و همدستانش جدا شدند، و سرزمینهائی که داوطلبانه شیوه ٔ قیمومت را پذیرفته اند. هیچیک از کشورهای عضو سازمان ملل متحد را نمیتوان بموجب شیوه ٔ قیمومت اداره کرد. شورای قیمومت بموجب مقررات ، مرکب است از هفت کشور (استرالیا، آمریکا، انگلستان ، ایتالیا، بلژیک ، زلاندنو، فرانسه ) از اعضای سازمان که مأمور اداره ٔ سرزمینهائی بشیوه ٔ قیمومت هستند و دو کشور (اتحاد جماهیر شوروی و چین ) از اعضای دائمی شورای امنیت که مأمور اداره ٔ هیچ سرزمین تحت قیمومت نیستند و 4 عضو که برای مدت سه سال انتخاب میشوند. وظایف شورا بقرار زیر است : تنظیم پرسشنامه هائی درباره ٔ پیشرفت سیاسی و اقتصادی و تربیتی مردم سرزمین های تحت قیمومت ، بحث در گزارشهای رسیده از مقامات اداره کننده ، وارسی دادخواستهای رسیده با مشاوره با مقامات اداره کننده ، سرکشی و بازدید مرتب در مواعد معین با موافقت مقامات اداره کننده . بموجب یازده قرارداد سرزمینهای زیر بشیوه ٔ قیمومت بوسیله ٔ دولتهای معینی اداره میشود: نااورو (استرالیا ازطرف خود و زلاندنو و انگلستان )، گینه ٔ جدید (استرالیا)، روآندا، اورندی (بلژیک )، کامرون (فرانسه )، توگولاند (فرانسه )، سومالی (ایتالیا)، ساموای غربی (زلاندنو)، تانگانیکا (انگلستان )، کامرون (انگلستان ). جزایر مارشال و ماریان و کارولین در اقیانوس کبیر که سابقاً تحت سرپرستی ژاپن بودند بنا به تصویب شورای امنیت سرزمین قیمومت سوق الجیشی بشمار میرودکه تحت اداره ٔ کشورهای متحد آمریکا قرار دارند.
5 - دیوان بین المللی دادگستری
رکن اصلی قضائی سازمان ملل متحد دیوان دادگستری بین المللی است که مقر آن در لاهه پایتخت هلنداست و از 15 قاضی که مستقلاً از طرف شورای امنیت و مجمع عمومی انتخاب میشوند تشکیل میگردد. قضات دیوان بدون توجه بملّیت بر اساس صلاحیت شان انتخاب میشوند، لیکن درعین حال دقت میشود که شیوه های مهم قضائی جهان در دیوان نماینده داشته باشند. قضات مدت نه سال در خدمت دیوان می مانند و ممکن است مجدداً انتخاب شوند و در دوره ٔ تصدی مقام خود نمیتوانند به شغل دیگری اشتغال ورزند. صلاحیت قضاوت دیوان مشتمل برکلیه ٔ مسائلی است که دولتها بدان ارجاع میکنند، و نیز کلیه ٔ موضوعاتی که در منشور ملل متحد و در عهدنامه ها یا مقاولات جاری پیش بینی شده باشد. بعلاوه شورای امنیت ممکن است یک مشاجره ٔ حقوقی را به دیوان ارجاع نماید. مجمع عمومی و شورای امنیت میتوانند درهر مسئله قضائی از دیوان رأی مشورتی بخواهند. منابع حقوقی و قانونی که هنگام اخذ تصمیم مورد استفاده ٔ دیوان واقع میشود از این قرار است : معهودات بین المللی که بعنوان قواعد معمول به ، مورد قبول دو طرف دعوی قرارگیرد. عرف بین المللی که دلالت کند بر رسم عمومی که حکم قانون پیدا کرده باشد.اصول عمومی حقوقی که مقبول ملل متمدن واقع شده باشد. تصمیمات قضائی و تعالیم صلاحیتدارترین صاحبنظران ملل گوناگون به عنوان وسیله ٔ فرعی تعیین حکم قانون . درصورت لزوم یکی از دو طرف دعوی میتواند از شورای امنیت بخواهد که اقدامات لازم برای اجرای حکم دیوان را تعیین نماید.
6 - دبیرخانه
امور اداری گوناگون و وسیع سازمان ملل متحد بوسیله ٔ رکن ششم آن یعنی دبیرخانه انجام میشود. این دستگاه در تمام سال مشغول کار و خدمت به ارکان دیگر است و نقشه های مصوب و دستورالعملهای آنها را بموقع اجرا میگذارد. در رأس این دستگاه دبیرکل سازمان ملل متحد قرار گرفته که بتوصیه ٔ شورای امنیت و تصویب مجمع عمومی به این سمت انتخاب و منصوب میشود و چهار هزار تن کارمنداز ملیتهای مختلف با او همکاری میکنند. وظایف دبیرکل از این قرار است : ریاست کل امور اداری سازمان ملل متحد، توجه دادن شورای امنیت به هر امری که بنظر او ممکن است صلح و ایمنی بین المللی را تهدید کند، تقدیم گزارش سالانه و گزارشهای متمم لازم به مجمع عمومی در خصوص کار سازمان . در تاریخ 11 بهمن 1324 (اول فوریه ٔ1946 م .) تریگوه لی وزیر امورخارجه ٔ وقت کشور نروژ با توافق بین دولتهای غربی و دولت شوروی بمدت پنج سال بعنوان نخستین دبیرکل سازمان ملل متحد برگزیده شد. با اینکه از 9 آبان 1329 (اول نوامبر1950 م .) مقام او بمدت سه سال تمدید شد، چون در ماجرای کره مورد سؤظن و غضب دولت شوروی قرار گرفت در 18 آبان 1330 (10 نوامبر 1952) از مقام خود استعفا کرد. در روز 20 فروردین 1332 (10 آوریل 1953 م .) داک هامارشولد وزیر امور خارجه ٔ وقت کشور سوئد بجانشینی او تعیین گردید. روز 3 مهر1336 (26 سپتامبر 1957 م .) هامارشولد مجدداًبرای مدت پنج سال از 20 فروردین 1337 (10 آوریل 1958) بعنوان دبیرکل سازمان ملل متحد انتخاب گردید.
دبیرخانه از اداره ٔ دبیرکل و ادارات وابسته به دبیرکل بشرح زیر تشکیل میشود: اداره ٔ اجرای دبیرکل ، اداره ٔ امور حقوقی ، اداره ٔ ممیزی و رسیدگی به حسابها، اداره ٔ کارگزینی . همچنین اداراتی که هریک بترتیب به : امور سیاسی و شورای امنیت ، امور اجتماعی و اقتصادی ، امور قیمومت و اطلاعات رسیده از سرزمینهای غیرخود مختار، امور اطلاعات و تبلیغات ، امور کنفرانسها، امور عمومی و امور کمک فنی ، رسیدگی میکنند. وظائف و مسئولیتهای دبیرخانه منحصراً بین المللی است . انتخاب کارمندان از روی تقسیم بندی جغرافیائی انجام میگیرد و هریک از کارمندان دبیرخانه صرف نظراز ملیت و تابعیتش یک مستخدم بین المللی است و نباید از هیچ حکومت یا مقام خارج از سازمان ملل متحد دستور بخواهد یا بگیرد، و باید از هرعملی که با سمت او منافات داشته باشد بپرهیزد.
آژانس بین المللی نیروی اتم
این مؤسسه که مقر آن در شهر وین پایتخت اتریش قرار دارد در تاریخ 6 مرداد 1336 (29 ژوئیه ٔ 1957 م .) بوجود آمد و هدف آن چنین است : توسعه ٔ نیروی اتم برای مقاصد صلح ، بهداشت و پیشرفت و نیکبختی بشر در تمام جهان ، نظارت در کمک و درخواست کشورها تا اینکه از هر لحاظ از استفاده از این نیرو بمنظور سوق الجیشی یا تولید اسلحه ٔ مخرب جلوگیری شود. بودجه ٔ این مؤسسه 4089000 دلار است که شامل مخارج کمیسیون مقدماتی آن نیز می باشد.
کارگزاریهای اختصاصی
مؤسسات اختصاصی سازمانهائی است که بر اثر قراردادهای منعقده بین دولتها تشکیل میشوند و در امور اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و بهداشتی و دیگر مسائل مربوط وظایفی را برعهده دارند. قرار دادهائی که این مؤسسات را با سازمان ملل متحد مربوط میسازد بوسیله ٔ یک کمیته ٔ دائمی جزو «شورای اقتصادی و اجتماعی » موسوم به «کمیته ٔ عقد قرارداد با مؤسسات اختصاصی » منعقد میشود. هر قراردادی از یک طرف بتصویب شورا ومجمععمومی ، و از طرف دیگر بتصویب رکن مربوط کارگزاری ذینفع میرسد. فعالیتهای این کارگزاریها را شورای اقتصادی و اجتماعی هماهنگ میسازد. تاکنون 11 سازمان اختصاصی با سازمان ملل متحد قرارداد امضاکرده و با آن پیوستگی یافته اند و دو سازمان دیگر پس از طی تشریفات بعضویت سازمان پذیرفته خواهند شد. کلیه ٔ مؤسسات اختصاصی ، باستثنای «اتحادیه ٔ جهانی پست » با برنامه ٔ توسعه ٔ کمک فنی همکاری میکنند و نماینده ای در دفتر کمک فنی دارند. اینک گزارشی باختصار از وضع این سازمانها :
1 - سازمان بین المللی کار(ایلو) این مؤسسه قدیم ترین سازمان بین المللی است که بتاریخ 12 فروردین 1298 (1 آوریل 1919 م .) پس از آنکه اساسنامه ٔ آن جزو پیمان ورسای پیش بینی شد تأسیس گردید و مقر آن در ژنو از شهرهای سویس قرار دارد و اینک 79 کشور درآن عضویت دارند. هدف این سازمان ، کمک به استقرار صلح پایدار بواسطه ٔ بسط عدالت اجتماعی ، و اصلاح وضعو پایه های معاش کارگران و ایجاد ثبات اقتصادی و اجتماعی است . برای تأمین هدفهای فوق ، در این سازمان ، هم نمایندگان دولتها، و هم نمایندگان کارگران ، و هم نمایندگان کارفرمایان بدور هم می نشینند تا مقرراتی درباره ٔ مزد و ساعات کار و حداقل سن استخدام و شرایط کار برای طبقات گوناگون کارگران و جبران خسارت کارگران و بیمه های اجتماعی و مرخصی با حقوق و سلامت و امان صنعتی و خدمات کمکی استخدام و بازرسی وضع کارگران تنظیم نمایند. فعالیتهای این سازمان بوسیله ٔ سه رکن : «کنفرانس بین المللی کار» و «شورای اداری » و «دفتر بین المللی کار» انجام میگیرد. جلسه ٔ کنفرانس بین المللی کار، سالی یک بار تشکیل میشود و در آن هیأتهای نمایندگی ملی متشکل از دو نماینده ٔ دولتی و یک نماینده از طرف کارگران و یک نماینده از طرف صاحبان کار شرکت میکنند. و وظیفه ٔ آن تنظیم طرح قراردادهائی برای مبادله بین دولتهاست . هیأت رئیسه ٔ آن ، بنام شورای کار مرکب از 40 عضو است . بیست تن از این عده نماینده دولتها و ده تن نماینده ٔ کارگران و ده تن نماینده ٔ صاحبان کار هستند (ده تن از هیأت نمایندگی دولتها باید از کشورهای صنعتی باشند). دفتر بین المللی کار (بیت ) بمنزله ٔ دبیرخانه ٔ سازمان است ، و بطور مداوم اطلاعاتی جمعآوری و توزیع میکند وبنابه درخواست دولتها در وضع قوانین در خصوص تصمیمات «کنفرانس » بدانها کمک میکند و وسائل لازم را برای کمک باجرای مؤثر عهود فراهم میسازد. بودجه ٔ خالص سازمان بین المللی کار در سال 1958، 7855000 دلار بوده است .
2 - سازمان خواربار وکشاورزی ملل متحد (فائو) این سازمان نخستین مؤسسه ای است که بعداز جنگ دوم جهانی ، بتاریخ 23 مهر 1324 (16اکتبر 1945) پس از آنکه اساسنامه اش در کوئبک بتصویب رسید تشکیل گردید. و مقر آن در شهر رم پایتخت ایتالیاست . هدف آن : بالابردن پایه ٔ تغذیه و موازین زندگانی ، تأمین اصلاحاتی در کفایت تولید و توزیع کلیه ٔ محصولات کشاورزی که از کشتزارها و جنگلها و شیلات بدست می آید، بهتر ساختن وضع زندگانی روستائیان ، و بدین وسائل کمک بتوسعه ٔ اقتصاد جهان است . در اجرای این مقاصد سازمان خواربار و کشاورزی به توسعه ٔ بهره برداری از منابع اساسی آب و خاک جهان کمک میکند و استقرار یک بازار استوار بین المللی را برای کالاهای آن تشویق می نماید و نیز بمبادله ٔ جهانی انواع جدید نباتات کمک میکندو روشهای فنی مترقی را در سراسر جهان بسط میدهد و با امراض آفت زای حیوانی مبارزه میکند و وسائل کمک فنی را در زمینه های تغذیه و استفاده از غذا و جلوگیری از فرسودگی خاک و احیای جنگلها و مهندسی آبیاری و بازرسی آلودگی خواربار ذخیره شده و تولید اقسام کودها فراهم میسازد. این سازمانها بوسیله کنفرانسی مرکب از نمایندگان 76 دولت عضو اداره میشود، جلسه ٔ کنفرانس هر دو سال یک بار تشکیل میشود. در فواصل جلسات کنفرانس «شورای جهانی خواربار» بعضویت 24 دولت عضو، امور سازمان را اداره میکند. دبیرخانه ٔ بین المللی آن از پنج قسمت فنی : «کشاورزی »، «ماهیگیری »، «اغذیه »، «جنگلها» و «کارهای اقتصادی » تشکیل گردیده است . بودجه فائودر سال (1959 م .) 8500000 دلار بوده است .
3 - سازمان تربیتی و علمی وفرهنگی ملل متحد (یونسکو)
این سازمان در تاریخ 12 آبان 1326 (4 نوامبر 1947 م .) پس از آنکه 20 کشور امضا کننده ٔ آن اسناد قبولی را به دولت انگلستان سپردند تأسیس گردید. و تاکنون 80 دولت عضویت آن را یافته اند و مقر آن در پاریس پایتخت فرانسه جای دارد. هدف یونسکو عبارت است از: کمک به صلح و امنیت و توسعه ٔ همکاری میان ملل از راه آموزش و پرورش و علم و فرهنگ بمنظور بسط احترام جهانیان بعدالت و حکومت قانون و حقوق بشر و آزادیهای اساسی که بواسطه ٔ منشور ملل متحدبرای مردم دنیا بدون امتیاز نژاد و جنس و زبان یا دین تأیید گردیده اس-ت .
کنفرانس عمومی یونسکو دو سال یک بار تشکیل جلسه میدهد و هیأت اجرائی آن مرکب از 24 عضو سالی دوبار تشکیل میشود و برنامه های مصوب کنفرانس عمومی را اجرا میکند. بودجه ٔ یونسکو در سال (1958 م .) 22679638 دلار بوده است .
4 - سازمان جهانی بهداشت (هو) اساسنامه ٔ این سازمان بتاریخ 30 تیر1325 (22 ژوئیه ٔ 1946) در کنفرانس بین المللی بهداشت که بدعوت شورای اقتصادی و اجتماعی در نیویورک منعقد شده بود بتصویب رسید و در تاریخ 17 فروردین 1327 (7 آوریل 1948) که 26 دولت اساسنامه را تصویب کردند این سازمان بوجود آمد. امروز 85 کشور عضویت آن را دارند و مقر آن در کاخ ملل در شهر ژنو از شهرهای کشور سویس جای دارد و بودجه ٔ سالانه آن 13500000 دلار است . هدف سازمان جهانی بهداشت «فراهم کردن حداکثر موجبات بهداشت و تندرستی برای همه ٔ ملتها» است . این سازمان دو نوع فعالیت مشورتی و فنی در زمینه ٔ امراض ساری و بومی از قبیل : مالاریا، سل ،امراض آمیزشی ، بهداشت مادران و کودکان و غیره انجام میدهد و نشریات آن در 15 زمینه انتشار می یابد. «مجمع جهانی بهداشت » مرکب از نمایندگان کلیه ٔ کشورهای عضو خط مشی سازمان را طرح ریزی میکند و هیأت مجریه ای از نمایندگان 18 کشور و نیز یک دبیرخانه و کمیته های کارشناسان مأمور اجرای مصوبات مجمع هستند.
5 - بانک بین المللی ترمیم و توسعه این بانک بتاریخ 6 دی 1324 (27دسامبر 1945 م .) رسمیت یافته و امروز 66 کشور عضویت آن را دارند و مقر آن در شهر واشنگتن پایتخت دول متحده ٔ امریکاست و سرمایه ٔ آن 9 میلیارد دلار تعهد اعضاست که 20 درصد آن (2 درصد طلا و دلارامریکائی و 18 درصد پول رایج ممالک ) پرداخت گردیده است . هر کشور قبل از عضویت بانک باید عضویت صندوق بین المللی پول را بپذیرد. هدف بانک عبارت است از: مساعدت در ترمیم و آبادانی کشورهای عضو با تسهیل بکار انداختن سرمایه برای مقاصد تولیدی ، تشویق در سرمایه گذاری خصوصی خارجی ، تتمیم سرمایه های خصوصی با فراهم کردن وام برای مقاصد تولیدی از سرمایه ٔ خود بانک و وجوهی که بانک جمعآوری میکند و سایر منابع، حمایت از توسعه ٔ متوازن تجارت بین المللی و نگاهداری تعادل در موازنه های پرداختی ازراه تشویق سرمایه گذاری بین المللی جهت توسعه ٔ منابع تولیدی اعضای بانک بین المللی . جمع کل وامهائی که از تاریخ تأسیس تا تاریخ 10 دی 1336 به بیش از 45 کشوراعطاء یا تضمین شده بالغ بر3470 هزار میلیون دلار است . کلیه ٔ اختیارات بانک به «شورای مدیران » مرکب از یک مدیر و یک قائم مقام برای هر کشور عضو تفویض شده است . این شورا معمولا در سال یک بار تشکیل میشود. مدیران بانک اغلب اختیارات خود را به 16 تن مدیران عامل واگذار میکنند و این مدیران ماهی یک بار و در صورت لزوم ماهی چند بار در واشنگتن تشکیل جلسه می دهند و رئیس بانک سمت ریاست بر مدیران عامل دارد
6 - مؤسسه همکاری مالی بین المللی این مؤسسه در تیر ماه 1335 (ژوئیه ٔ 56) تأسیس شد و به تاریخ اول بهمن 1335 (20 فوریه ٔ 57) بعنوان یکی از مؤسسات اختصاصی وابسته به سازمان ملل متحد درآمد. و امروز 53 کشور عضویت آن را پذیرفته اند و جمع سرمایه ٔ مجاز آن 100 میلیون دلار است . و مقر آن در واشنگتن ازشهرهای آمریکاست . اگرچه بانک بین المللی ، و صندوق بین المللی پول با این مؤسسه تماس نزدیک دارند، این مؤسسه از لحاظ قانونی واحد مستقلی است و بودجه ٔ آن ازبودجه ٔ بانک مجزا است . هدف مؤسسه «کمک به توسعه ٔ اقتصادی از طریق تشویق توسعه ٔ مؤسسات تولیدی در کشورهای عضو مخصوصاً در نواحی عقب مانده » می باشد. اختیارات این مؤسسه عبارت است از: سرمایه گذاری در مؤسسات تولیدی خصوصی با شرکت و همکاری سرمایه گذاران خصوصی وبدون ضمانت تأدیه از طرف دول در مواردی که سرمایه ٔاختصاصی کافی با شرایط عادله وجود نداشته باشد. اقدام برای تمرکز و دورهم گردآوردن فرصتها برای سرمایه گذاری و سرمایه های خصوصی خارجی و داخلی . مدیریت بهتر ودارای تجربه .
7 - صندوق بین المللی پول صندوق بین المللی پول در تاریخ 6 دی 1324 (27 دسامبر 1945 م .) بوجود آمد و امروز 66 کشور عضویت آن را پذیرفته اندو مقر آن در واشنگتن است . هدف صندوق از این قرار است : ترویج همکاری پولی و توسعه ٔ بازرگا
