ساهول

ساهول . (اِخ ) (الشیخ ...) ابن مهادیوبن جکدیو التیوری معروف به بابا رتن هندی . مؤلف شد الازار در اثناء ترجمه ٔ و «شیخ سعدالدین محمدبن المظفربن روزبهان » آورده : و صحب الشیخ ساهول بن مهادیوبن جکدیو التیوری المعروف برتن و روی عنه احادیث . سپس محمد قزوینی در حاشیه آرد: چنین است در نسخه ٔ ق (ولی بدون نقطه ٔ یاء دیو دوم ) و در نسخه ٔ ب : الشیخ ساهوک بن مهادیوبن جکدیو التیوری المعروف برتن . و در نسخه ٔ م : شیخ شاهول المعروف برتن (فقط)، بعضی نسخه بدلهای نزدیک به اسامی اینجا را ابن حجر در لسان المیزان ج 2 صص 450 - 455 در شرح احوال صاحب ترجمه نیز بدست داده از قرار ذیل : «خواجه رتن بن ساهوک بن جکندریق الهندی البترندی » (450)، و «رتن بن مهادیوبن باسدیو» (ص 454) و «خواجه رتن بن ساهون بن جنکدریق الهندی البترندی » (ص 455) و برای اختلافات دیگر در نام و نسب این شخص رجوع شود بسایر مآخذ آتیه . مقصود آن شخص هندی کذاب متقلب معروف به ابوالرضا رتن است که بعد از حدود ششصد هَ . ق . در هند ظاهر شد و ادعا کرد که ششصد سال قبل از آن تاریخ سفری بحجاز نموده بوده و بخدمت حضرت رسول (ص ) رسیده و بدست آن حضرت اسلام آورده و در عروسی حضرت فاطمه ٔ زهراء با حضرت امیر نیز حاضر بوده و سپس به وطن خود هندوستان معاودت کرده و در آن به اختلاف اقوال در یکی از سنوات 596، 608، 612، 632، 700، 709 وفات یافته ، قبرش هنوز در موضعی موسوم بحاجی رتن ، واقع در سه میلی بهاتیندا (که شهری است در شمال هند در ایالت پنجاب واقع در سی درجه و سیزده دقیقه ٔ عرض شمالی و هفتاد و پنج درجه ٔ طول شرقی در محل تقاطع چندین شعبه ٔ مهم راه آهن و نام آن در عموم نقشه های اروپایی هندوستان مثبت است ) هنوز زیارتگاه عوام مسلمین و هنود است . (ذیل دایرة المعارف اسلام ). اخبار و حکایات و افسانه هایی راجع به این شخص و احادیثی که بزعم خود شفاهاً از حضرت رسول شنیده بوده و اکاذیب و خرافاتی که مردم ساده لوح یا متقلب در اطراف او منتشر میکرده اند در تمام قرن هفتم هجری در غالب بلاد اسلامی موضوع صحبت عموم ناس بوده است ، و اغلب علماو نقادین بطلان دعاوی او و تقلبی بودن «روایات » او را با وضوح هر چه تمامتر بمردم ثابت نمودند، ولی معذلک بعضی ساده لوحان گول حتی مابین محدثین و حُفّاظ پیدا شدند که دعاوی او را تصدیق کرده و احادیث مرویه ٔ او را با آب و تاب تمام به اسم «رتنیات » جمع کرده اند.برای مزید اطلاع از احوال و اخبار راجع به این شخص رجوع شود بمآخذ ذیل : میزان الاعتدال ذهبی ج 1 ص 336، فوات الوفیات چ بولاق ج 1 ص 206 ص 208، قاموس در رتن ، لسان المیزان ابن حجر عسقلانی ج 2 صص 450 - 455، اصابة فی تمییز الصحابه ٔ همو چ کلکته ج 1 ص 87، درر الکامنه ٔ همو ج 2 ص 438 و 439 [ استطراداً ]، نفحات صص 501 - 502 در ترجمه ٔ رضی الدین علی لالای غزنوی (که رتن را دیده بود و او شانه ای [ بزعم خود ] از شانه های حضرت رسول را به وی هدیه داده بود و این شانه بعدها بدست شیخ رکن الدین علاءالدوله ٔ سمنانی رسیده و او آن شانه را در کاغذی پیچیده و بخط خود بر آن کاغذ نوشته : «این شانه از شانه های حضرت رسول است که از دست صحابی آن حضرت به این ضعیف رسیده است »، و تذکره ٔ دولتشاه سمرقندی ص 224 که گوید: «ابوالرضا بابا رتن هندی صحبت مبارک حضرت رسول را دریافته بوده ، و بعضی گویند ازحواریان حضرت عیسی بوده ، و عمر او را یکهزار و چهارصد سال میگویند»، و مجالس المؤمنین صص 295 - 296 در ترجمه ٔ رضی الدین لالای مذکور، و تاج العروس در رتن ، و ریاض العارفین ص 79، و ذیل دایرة المعارف اسلام صص 197 - 198 بقلم محمد شفیع از فضلاء هندوستان مؤسس برمقاله ٔ بسیار مهم هوروویتز مستشرق مشهور آلمانی است که در ج 2 «مجله ٔ انجمن تاریخی پنجاب » ص 97 ببعد، بعنوان «بابا رتن پیر بهایتندا» منتشر کرده و کامل ترین و جامعترین فصلی است که تاکنون در خصوص این شخص مرموز کسی جمع کرده است . (شدالازار حاشیه ٔ شماره ٔ 7 از ص 230 که بحاشیه ٔ ص 231 خاتمه یافته است ). رجوع به بابا رتن و ابوالرضا شود.