سبز شدن
لغت‌نامه دهخدا
سبز شدن . [ س َ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) روئیدن . (غیاث ). روییدن گیاه و جز آن : اخضرار؛ سبز شدن کشت . (منتهی الارب ) (ترجمان القرآن ). ابقال . بقول . روییدن گیاه . (منتهی الارب ): التفاع ؛ سبز شدن زمین بگیاه . (منتهی الارب ) (تاج المصادر بیهقی ). انجال ، نجل ؛ سبز شدن زمین و زهاب ناک گردیدن . (منتهی الارب ) :
گرچه خاک و آب سبز و تازه نیست
سبز از آب و خاک شد تازه سذاب .
|| رنگ سبز گرفتن . برگ بر آوردن درخت :
هوا مسیح نفس گشت و باد نافه گشای
درخت سبز شد و مرغ در خروش آمد.
|| ظاهر شدن . (غیاث ) (آنندراج ) :
گوشوار از شرم آن صبح بناگوش آب شد
شمع نتواند شد از خجلت درین مهتاب سبز.
آسمان جز از ره افتادگی
سبز نتواند شدن در کوی او.
|| معزز شدن . (غیاث ).
- سبز شدن آب ؛ زنگار بستن آب بسبب دیرماندگی . (آنندراج ) :
آبی که ماند در ته جو سبز میشود
چون خضر زینهار مکن اختیار عمر.
- سبز شدن آفتاب ؛ نزدیک بغروب شدن . (آنندراج ) :
از دمیدنهای خط غافل مشو
زود گردد سبز روی آفتاب .
- سبز شدن اختر ؛ نیکوشدن حال . (آنندراج ) :
آنقدر مایه نمانده ست ز چشم تر ما
کز نم گریه ٔ ما سبز شود اختر ما.
- سبز شدن پوست ؛ کنایه از کبود شدن اندام . (آنندراج ) :
چون غنچه پوست بر بدنش سبز میشود
هر کس گره کند بدل تنگ خرده را.
- سبز شدن تخم ؛ نشو و نما گرفتن تخم . (آنندراج ) :
تخم آسودگی از خاک سفر سبز نشد
جز تو واله بعبث معنی مسروری را.
- سبز شدن خط ؛ کنایه از ریش برآوردن . دمیدن موی .
- سبز شدن دانه ؛ کنایه از نشو و نما گرفتن دانه . (آنندراج ) :
هر که شد خاک نشین برگ و بری پیدا کرد
سبز شد دانه چو باخاک سری پیدا کرد.
- سبز شدن سخن (حرف ) ؛بر کرسی نشستن آن . (از آنندراج ) :
گفتم که شود ازگل وصلت چمنم سبز
گل کرد خط از لعل تو و شد سخنم سبز.
- سبز شدن مغز ؛ کنایه از کبود شدن مغز. (آنندراج ).
- سبز شدن نان ؛ کنایه از متعفن و از مزه برگشتن . (آنندراج ) :
کی بدرد آید دلش از رنگ زرد سایلان
روسیاهی را که نان شد در بغل زامساک سبز.
گرچه خاک و آب سبز و تازه نیست
سبز از آب و خاک شد تازه سذاب .
ناصرخسرو.
|| رنگ سبز گرفتن . برگ بر آوردن درخت :
هوا مسیح نفس گشت و باد نافه گشای
درخت سبز شد و مرغ در خروش آمد.
حافظ.
|| ظاهر شدن . (غیاث ) (آنندراج ) :
گوشوار از شرم آن صبح بناگوش آب شد
شمع نتواند شد از خجلت درین مهتاب سبز.
صائب (از آنندراج ).
آسمان جز از ره افتادگی
سبز نتواند شدن در کوی او.
محمدقلی سلیم (از آنندراج ).
|| معزز شدن . (غیاث ).
- سبز شدن آب ؛ زنگار بستن آب بسبب دیرماندگی . (آنندراج ) :
آبی که ماند در ته جو سبز میشود
چون خضر زینهار مکن اختیار عمر.
میرزا صائب (از آنندراج ).
- سبز شدن آفتاب ؛ نزدیک بغروب شدن . (آنندراج ) :
از دمیدنهای خط غافل مشو
زود گردد سبز روی آفتاب .
مخلص کاشی (از آنندراج ).
- سبز شدن اختر ؛ نیکوشدن حال . (آنندراج ) :
آنقدر مایه نمانده ست ز چشم تر ما
کز نم گریه ٔ ما سبز شود اختر ما.
(آنندراج ).
- سبز شدن پوست ؛ کنایه از کبود شدن اندام . (آنندراج ) :
چون غنچه پوست بر بدنش سبز میشود
هر کس گره کند بدل تنگ خرده را.
صائب (از آنندراج ).
- سبز شدن تخم ؛ نشو و نما گرفتن تخم . (آنندراج ) :
تخم آسودگی از خاک سفر سبز نشد
جز تو واله بعبث معنی مسروری را.
درویش واله هروی (از آنندراج ).
- سبز شدن خط ؛ کنایه از ریش برآوردن . دمیدن موی .
- سبز شدن دانه ؛ کنایه از نشو و نما گرفتن دانه . (آنندراج ) :
هر که شد خاک نشین برگ و بری پیدا کرد
سبز شد دانه چو باخاک سری پیدا کرد.
محمدعلی نورانی (از آنندراج ).
- سبز شدن سخن (حرف ) ؛بر کرسی نشستن آن . (از آنندراج ) :
گفتم که شود ازگل وصلت چمنم سبز
گل کرد خط از لعل تو و شد سخنم سبز.
ملا طاهر غنی (از آنندراج ).
- سبز شدن مغز ؛ کنایه از کبود شدن مغز. (آنندراج ).
- سبز شدن نان ؛ کنایه از متعفن و از مزه برگشتن . (آنندراج ) :
کی بدرد آید دلش از رنگ زرد سایلان
روسیاهی را که نان شد در بغل زامساک سبز.
صائب (از آنندراج ).
