سمنان

سمنان . [ س ِ ] (اِخ ) شهرستان سمنان یکی از شهرستانهای استان دو کشور است . حدود و خلاصه ٔ مشخصات آن بشرح زیر است : از طرف شمال بخط الرأس سلسله جبال البرزاز طرف جنوب بدشت کویر مرکزی ، از خاور بشهرستان دامغان ، از باختر به بخش گرمسار و فیروزکوه از شهرستان دماوند از استان مرکزی . هوای شهرستان ، جز منطقه ٔ کوهستانی شهرستان شهمیرزاد که سردسیر میباشد، معتدل و خشک است . گرچه بین منطقه مرطوب مازندران و خشک دشت کویر واقع و میبایستی معتدل و خوش آب و هوا باشد، ولی بواسطه ٔ ارتفاع زیاد سلسله ٔ البرز در این قسمت رطوبت و بخار دریای خزر از آن عبور ننموده و بادهای خشک وهوای گرم سوزان کویر بدون مانع در هوای شهرستان تأثیر و آنرا به یک منطقه ٔ خشک و گرم و بی آب آورده است . زمستان شهرستان سرد و تابستان زیاد گرم است . بارندگی در زمستان و اوایل بهار بندرت صورت میگیرد. آب قرای شهرستان در قسمت شهمیرزاد و مزارع از چشمه سارها ودر قسمت های دیگر از قنوات تأمین و بطور کلی کم آبی در تمام نقاط شهرستان کاملاً هویداست . راه شوسه ٔ دامغان تا حدود دشت کویر ادامه دارد راه شوسه ٔ سمنان به دامغان تقریباً از وسط و راه آهن آن از نزدیک به انتهای آن عبور مینماید. رودخانه ٔ با آب دائم در این شهرستان وجود ندارد و فقط خشکرودهای کوهستانی است که درموقع بارندگی سیل از آنها جاری و بدشت کویر منتهی میگردد. مهمترین آنها، رودخانه ٔ گلرودبار است . این رودخانه چندین شعبه متعدد دارد: شعبه های ده صوفیان و شهمیرزاد و در حدود دربند سنگسر یکی شده و در حدود شمال درجزین شعبات دیگر به آن متصل سیلاب آن از باختر شهرستان گذشته بدشت کویر منتهی میگردد. قنوات مهم دربند: درجزین و چشمه ٔ معروف گلرودبار مخصوص شهر سمنان در طول این رودخانه تقریباً زه آب آن محسوب میشود. بخش سنگسر از 6 آبادی و 63 مزرعه تشکیل و جمعیت آن درحدود 24 هزار تن است . بخش مرکزی از 23 آبادی و یکصدمزرعه تشکیل و جمعیت آن به اضافه نفوس شهر 37 هزار تن است . بنابر آمار فوق ، شهرستان سمنان از 30 آبادی بزرگ و کوچک و 163 مزرعه ٔ آباد و بیش از یکصد مزرعه ٔخرابه تشکیل و جمعیت آن در حدود 61 هزار تن است . محصول عمده ٔ شهرستان : غلات ، پنبه ، تنباکو و در قسمت بخش سنگسر لبنیات و محصولات دیگر دامی است و بطور کلی غلات آن کفاف سکنه ٔ شهرستان را نمیدهد و از گرمسار و دامغان وارد میکنند. مهمترین صادرات شهرستان : پنبه ، نخ ، کتیرا، تنباکو، گردو و محصولات دامی است . صنایع دستی زنان بخش مرکزی بافتن کرباس و در بخش سنگسر پارچه ٔپشمی و چادرشب های ابریشمی و پلاس است که اضافه از مصرف داخلی ندارد. کارخانه ٔ مهم سمنان کارخانه ٔ شرکت سهامی نخ تابی است که در 24 ساعت و سه نوبت 1200 کارگردارد و محصول آن نخ تابیده است که بنقاط مختلفه کشور صادر میگردد. معادن و کانهای مختلف و متعددی در این شهرستان وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از نفت ، آهن ، گوگرد، سرب ، مس ، ذغال سنگ . شهر سمنان مرکز شهرستان و در 224 هزارگزی تهران واقع است . هوای شهرستان خشک و سرد است . آب شهرستان از رودخانه ٔ گلرود و درشمال شهر محلی معروف به پارا (آب پخش کن ) به پنج نهر: 1 - نهر جنبدان . 2 - نهر ناسار.3 - نهر کدیور. 4 -نهر زاوقان . 5 - نهر کوشمقان است . منشعب و آب آنها بشهر تقسیم میشود. هر یک از نهرهای پنجگانه ٔ بالا دارای استخر بزرگی در نقاط مختلف شهر است که شبها آب درآن استخرها جمع شده و روزها بمصرف آبیاری میرسد. برای شهر سمنان خیابانهای جدیدی احداث گردیده که اغلب مشجر است . در این شهر در حدود 600 باب دکاکین مختلف و مغازه وجود دارد که عمده در طول بازار سرپوشیده و قدیمی آن است . تکیه ٔ ناسار و تکیه ٔ پهنه از حیث بزرگی و زیبایی بنا در شهرهای دیگر کشور کم نظیر دارد.
آثار باستانی شهر سمنان بشرح زیر است :
1 - مسجد جمعه ، تاریخ بنا مربوط بعهد سلاجقه است و ایوان بزرگ را شاهرخ در سنه 880 هَ . ق . بنا نموده و سایر قسمتها مقدمتر است . 2 - مناره ٔ مسجد جمعه ، بموجب کتیبه این مناره توسط امیر بختیاربن محمدیانی مناره دامغان بین سالهای 446 - 417 هَ . ق . بنا نموده است . 3 - مسجد سلطانی ، تاریخ بنا عهد قارجایه محراب آن مورخ بسال 1242 و ایوان سمت قبله و حاشیه دور گنبد مورخ بسال 1243 هَ . ق . است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3). رجوع به جغرافیای سیاسی و طبیعی کیهان ، نزهة القلوب و جغرافیای غرب ایران شود.